Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/676

655

LISTY Z PODRÓŻY.

jakiéjś zamiany, przez samego cesarza podstawionym, rozchodzić się zaczynają. Dziennikarstwo, domyślające się łatwo, sądzi, że może być mowa o Hercogowinie i jakichś prowincyach tureckich. Czy Austrya zyskałaby na tém w miejsce niechętnego żywiołu włoskiego pozyskując nie mniéj sobie nieprzyjazny słowiański, nie wiem. Czy Niemcy austryaccy, którym i tak słowiańska ludność monarchii grozi w przyszłości swą przewagą, woleliby ten dodatek nad inny? wątpię. Czy Austrya wreszcie nie mogąca się łudzić co do ducha rozwiniętego w Serbii, Hercogowinie, Bośni i Czarnogórze; a dążącego do odrodzenia cesarstwa Duszana, chciałaby znane niedogodności posiadania Wenecyi mieniać na nieobrachowane, wyniknąć mogące z przyłączenia Słowian! Czy Turcya dałaby sobie bez wynagrodzenia odebrać to, o co ostatniemi siły dobija się, nie chcąc Serbom ustąpić, ani granicy od Czarnogórza rozszerzyć? Na ostatek czy Anglia, popierająca silnie całość państwa Ottomańskiego, zezwoliłaby na taki frymark? Są to pytania nastręczające się mimowolnie i niedozwalające na lekko przyjąć rzeczonéj myśli tego handlu, kosztem trzeciego, restytuującego Włochom żądaną prowincyą.
 Wreszcie widzimy z tego, co w Austryi ostatniemi czasy przeciwko Węgrom przedsięwzięto i z oznak ogólnych usposobień dworu i ministrów, że mimo trudności wewnętrznych, cesarz Franciszek Józef zdaje się pragnąć wojny i nie życzy wcale jéj unikać. Walka we Włoszech uśmiecha się tym, którzy sądzą, że Magenta i Solferino powtórzyć się nie mogą. Wojsku austryackiemu wielkich przymiotów zapewne odmówić nie można, ale przy najszczęśliwszym obrocie nawet, podparte uczuciem honoru wojskowego, z czego się ono składa? gdzie jest idea i wiara, coby je moralnie podnosiła i jednoczyła? Można li rachować na tę zbieraną drużynę, dla któréj regulamen wojskowy pisać się musi w sześciu pokaleczonych językach?
 Austrya nie stoi jeszcze tak nizko, by kroku rozpaczy dopuścić się mogła i chciała — zresztą jeśli czuje się poparta przez Anglię, może li rachować, żeby to współczucie aż do czynnéj pomocy się posunęło? Zostawiona sama sobie, może zwyciężyć zrazu, może być przyczyną upartego krwi rozlewu, ale z wojną we Włoszech, w Węgrzech, a może zaburzeniami w słowiańszczyznie pogranicznéj radyby sobie, potężniejszą będąc nawet, nie dała. Gdzie są przytém środki finansowe na prowadzenie takiéj walki, gdy z dnia na dzień ledwie sobie wśród pokoju małemi pokątnemi pożyczkami rady dać można? Groźba wojny jest narzędziem, które się w polityce używa; do ostatniéj chwili można wierzyć, zaślepiając się w jéj podobieństwo, ale nad brzegiem, rozum się każe powstrzymać.
 Nie będziemy robić przypuszczeń, czy propozycye cesarza Napoleona stawią się jako ultimatum, czy jako przyjacielska rada. Ce-