Z wielkiéj ilości cech, charakteryzujących wiek, w którym żyjemy, może najwidoczniejszą jest encyklomania, to jest: żądza wiedzenia i umienia wszystkiego, odziedziczona po matce Ewie; chęć zapewne pod wielu względami dobra, lecz z drugiéj strony, jako przesadzona i nad siły wygórowana — szkodliwa gruntownemu oświeceniu umysłowemu ukształceniu ludów. Wówczas, kiedy się cały kurs siedmiu umiejętności zasadnych, ubogi, paradoksalny, świeżo złożony, nie obciążony faktami, mógł zamknąć na kilkadziesiątłokciowym zwitku pergaminu; czemuż nie było życzyć, zostać polihistorem? i jak nie było osiągnąć tego celu tak łatwo? gdy każdy, cokolwiek ukształcony i obeznany ze światem człowiek, mógł do niepewnych i nieustalonych hipotez naukowych nowe swoje dodać, byle je umiał wymyślić i jakiémkolwiek rozumowaniem podtrzymać? Dziś jeszcze uczeni hebrajscy, którzy w siedem tylko umiejętności wierzą, sądzą, że wszystkie nauki posiedli, gdy je w pamięci zatrzymają. Lecz ludziom oswojonym z codziennemi wynalazki, podnoszącemi co chwila stan nauk, ich historyą i rozciągłość zastosowań i wniosków; ludziom widzącym, jak ciężkie jest nawet dojście doskonałości specyalnéj w jednym przedmiocie, ludziom, których doświadczenie codzienne uczy, że dziś jedna umie-
