Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/732

711

LISTY Z PODRÓŻY.

że. Dziś zawarte chwieją się jutro, i jutro zerwane odnawiają. Anglia ma interesa, w których, jak do Meksyku, idzie ochotnie na wpół z Francyą, ma inne z jéj dążnościami sprzeczne — tak jest gdzieindziej, tak wszędzie. Orestów i Piladów niema w polityce, chybaby ich łączyła jedność potrzeb i celów zupełna — o zasadach niéma tu mowy, bo te się prędko do okoliczności zastosowywać umieją.
 Tak było i jest z zasadą nie-interwencyi, rozmaicie wykładaną wedle przypadków, do których się stosowała, tak z zasadą narodowości, zasadami 1789 roku, liberalizmem i t. p. Na nieszczęście polityka jest cała praktyką, nie stała się jeszcze ścisłą nauką stosunków między-narodowych, które wymierza potrzeba i okoliczności; jedno w niéj jest pewnikiem, to że niczém się wiązać nie należy i stosownie do chwili postępować.
 Ludzie, mniéj oswojeni z czynnościami dyplomacyi, łatwo się uwodzą patrząc na nie z wyższego stanowiska, z wyłącznego punktu widzenia, gdy wistocie każdy dzień zmienia fizyognomią spraw i posady, na jakich się one opierają.
 Tu ani przyjaciół wiekuistych, ani wrogów nieprzejednanych niéma wcale, są wstręty i skłonności, ale te nawet na obrót faktów wpływu nie mają wielkiego. Anglia i Francya współzawodniczą z sobą uparcie, wyścigają się wszędzie, a od wieków nienawiść ku zdradliwemu Albionowi jest tradycyonalną, mimo to jednak Francya i Anglia są zgodne, gdy chodzi o posiłkowanie się we wspólnych interesach.
 Z zasad swych Anglia jak najmniéj jest skłonną do podtrzymywania Austryi, któréj ustawa nowa nawet nie zbliżyła do niéj wcale, bo w jéj znaczenie i trwanie nikt nie wierzy, a jednak wspólność poglądu na sprawę wschodnią wiąże te dwa państwa z sobą. Tak samo jest z Turcyą i Anglią, tak samo z innemi państwami. Wpływ opinii na sprawy między-narodowe w Anglii i Francyi jest zapewne znaczący, ale nigdy tak przeważny, by kierunkowi w danéj chwili potrzebnemu mógł stanąć na przeszkodzie.
 Największa niepewność panuje co do istotnego znaczenia działań wojennych Omera-Paszy przeciw Hercogowinie i Bośni; z różnych stron najsprzeczniejsze przychodzą wieści, wystawujące to Omera-Paszę zwycięzcą, to Słowian osaczających go powoli i tureckie wojska zniechęcone. Z jednego wszakże znaku domyślić się można, iż ogólny ruch w Słowiańszczyznie powoli nabiera wagi. Niepokój Austryi, środki przedsięwzięte dla zapobieżenia powstaniu w Serbii, osadzanie granic, zwiastują, że Austrya czuje się zagrożoną. Szczęściem dla niéj, pokój zupełny od strony Włoch dozwala całe siły