Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/735

714

J. I. KRASZEWSKI.

opłata od fortepianów. Pomysł ten szczęśliwy, który powinien był wyjść z redakcyi Charivari, ukazał się w Constitutionelu; i mnóstwo ludzi utrapionych stukotaniem po niezliczonéj ilości instrumentów tak rozpowszechnionych, poklasnęło myśli, któraby może zmniejszyła liczbę ich i odwróciła wiele rąk nieużytecznie zajętych, do innéj roboty. Francya wszakże gdy raz rozśmiała się, bo jéj się ten podatek wydał śmiesznym, wątpię, by nieulękniona przyprowadzić go mogła do skutku. Zresztą, tak on, jak zapałki chemiczne nie wypełnią próżni w finansach, które radykalniejszego wymagają lekarstwa. Zmniejszenie wojska rachują jako oszczędność około 100 milionów, o marynarce niéma mowy, a raczéj mowa jest tylko, że oszczędności na niéj spodziewać się nie należy.
 Kwestya finansowa stoi, jak widzicie, wyżéj wszystkich i wpłynie na inne; obronić się roztrząsaniu jéj niepodobna. Tak jest we Francyi, jak wszędzie; nie jestto trudność jednego kraju, jestto wielkie zadanie epoki, która drogą doświadczeń dochodzi do urządzenia skarbowości wszędzie, zachwianéj nowemi warunkami bytu w przemyśle, handlu i t. p.
 Kwestyę tę spotykamy w Anglii, widzimy w Austryi sztucznie zakrytą jak rana sromotna, ale dolegliwa, w Anglii, jak nas nauczyły ostatnie nad budżetem rozprawy, w Prusach już odzywającą się z powodu budżetu wojskowego, w Turcyi, wszędzie i wszędzie. Wpływ jéj nietylko na dobry byt ogółu, na międzynarodowe stosunki, ale wogóle na instytucye jest przeważny. Ma on to do siebie, że jest jedyném zadaniem, którego wolą, energią i rozporządzeniem arbitralném rozwiązać w żaden sposób nie można. We wszystkich innych wypadkach, nadanie kierunku jest możliwe, tu tylko bezsilności dowodzi i pozostaje bez skutku, lub najgorsze sprowadza. Jest więc tak, że koniec końcem spróbowawszy panować nad kwestyą, nakońcu uledz jéj potrzeba, a uległszy jéj, dogodzić wszystkim wymaganiom, od których swobodny jéj rozwój zależy.
 Najlepszym dowodem tego jest to, co się dziś stało we Francyi — krok cesarza, zdrową natchniony polityką, jest niezmiernego znaczenia. Wpłynie on zapewne na inne państwa, walczące napróżno urządzeniami a priori, i skłoni je do pójścia za rozumnym przykładem Napoleona III. A że skarbowość nie idzie sama i odrębnie, że stan jéj jest wynikłością życia kraju, które się rodzi z instytucyi razem wziętych, kwestya finansowa pociągnie za sobą, jak tego już początek widzimy we Francyi, nawet takie, które z nią na pozór nie mają związku. Wszędzie i najpierw pewne rękojmie spokoju i bezpieczeństwa są najpierwszym warunkiem, którego się zadanie domagać musi, ale spokój ten i bezpieczeństwo nie sztuczne wyrobione i utrzymywane ofiarami, lecz jako naturalny wynik dobrze zastosowanych