można miéć nadziei, aby je ściśle odgadnąć. To pewna, że w racze wojny z Ameryką, Europa silnie ją poczuje, w tych nawet sprawah, i które na pozór wpływowi jéj nie powinnyby ulegać.
Kwestya rozbrojenia, któréj również rozwiązanie przewidziéć trudno, a większość nawet widzi dla Francyi zmniejszenie jéj sił przy dzisiejszych wypadkach niepodobieństwem, zajmuje dotąd dziennikarstwo francuskie. Sądy są wielce różne, a większość nie wierzy w rzeczywiste rozbrojenie, któregoby inicyatywę wzięło na siebie cesarstwo. Obrachowano, że dzisiejsze siły militarne Europy kosztują różne kraje, jak następuje: Anglię miliard franków, 500 milionów Austryę, 170 mil. Prusy, 524 mil. Rosyę, 626 mil. Francyę, 200 mil. Turcyę, 300 mil. mniejsze państwa niemieckie, 308 Hiszpanię, 800 Belgię, Portugalię, Szwajcaryę i t. d. Całość rocznie wynosi 4,500 milionów. Ogół wojsk europejskich liczą w téj chwili na 2,300,000 żołnierzy, to jest więcéj daleko niżeli ich miała Europa w czasie wojen za pierwszego cesarstwa. Żołnierz przecięciowo kosztuje dziennie 1 fr., 25 cent. czyli około 500 rocznie, a zatém pięć miliardów prawie wychodzi zupełnie nieprodukcyjnie i niepowrotnie. Oprócz tego liczmy, że dwa miliony trzykroćstotysięcy ludzi odrywa się od pracy, któraby wytwór krajów zwiększyć i ogólny nabytek społeczeństwu pomnożyć mogła. Austrya sama jest w najnienormalniejszym stanie, trzymając 600,000 żołnierza, aby być w gotowości na wszelkie wypadki. Ale możnaż wyjść z tego stanu, nie starając się wprzód rozwiązać wszystkich międzynarodowych trudności i wewnętrznych zadań? Owszem, w miarę jak one pozostawione zostaną czasowi i polityka oczekiwania górę brać będzie a stanowcze kroki z obawą odpychane, to złe jeszcze urosnąć musi, a nie może się zmniejszyć. Stan ten choroby radykalną tylko kuracyą uleczony być może — nawet posunięcie do ostateczności, jak dziś, zmiany nie sprowadzi. — Jedynym środkiem byłby kongres europejski, któryby wszystkie trudności raz śmiało rozstrzygnął i na jakiś czas przynajmniéj obawy, niepewności, przewidywania usunął. Prawo polityczne znajduje się w takiéj niepewności nadwerężeniem dawnych posad, a czasowém zastąpieniem ich faktami tylko, że wymaga gwałtownie nowego przejrzenia i uznania. Nigdy zjazd tego rodzaju pilniejszą dla Europy nie był potrzebą — godziż się czekać wojny i kataklizmów, aby dopiéro na mogiłach i ruinach o nim pomyśléć?
