Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/796

775

LISTY Z PODRÓŻY.

lub, jak niektórzy mówią, król—bawełna (King-Cotton), który najpewniéj szalę przechyli na stronę południa.
 Papiery publiczne w Anglii, wedle najwiarogodniejszych źródeł, od czasu zajścia z Ameryką, straciły z szacunku swego około 80,000,000 funtów, 200 milionów franków. W Stock Exchange odebrane wiadomości z Ameryki zrobiły były dobre bardzo wrażenie, i nieco podniosły kursa, ale ton dzienników utrzymać się im nie dozwoli.
 Do charakterystycznych objawów czasu w Anglii dołączyć należy cyrkularz komitetu Towarzystwa przyjaciół pokoju, który szeroko rozesłano do ludzi wszelkich wyznań chrześcijańskich, żądając po nich, aby na kwestyę amerykańską zapatrywali się z religijnym ducha spokojem. Na przeszły czwartek nakazane były modły publiczne z powodu, że właśnie tego dnia (12) przyjść miało do Washingtonu pismo lorda John Russel.
 To poszanowanie starych obyczajów, ta forma poważna i religijna, jest w Anglii we wszystkiem, a tradycye dawne zachowują się aż do śmieszności nawet troskliwie. Na dowód, moglibyśmy przytoczyć w innym rodzaju zdarzenie bardzo świeże. Miasteczko Athum z czasów feodalnych zachowało przywilej, że pierwszy raz przybywający tu lord Par królestwa, oddawał na pamiątkę podkowę swojego konia, lub wartość jéj opłacał. W tych dniach koleją żelazną przyjechał do Athum lord Cleveland, u którego natychmiast zjawił się urzędnik miejski, prosząc o podkowę. Trudno ją było ofiarować, przybywszy wagonem, lord zapłacił suwerena, a miasto natychmiast kupiło paradną podkowę i przybić ją kazało w szeregu mnogich innych pamiątek tego rodzaju. Jest to maluczka rzecz, ale pełna znaczenia, bo podkowa miasteczka Athum jest we wszystkiem i wszędzie w Anglii — a niekiedy nawet dosyć ciężko czuć się daje. Poszanowanie to wszakże starych form i obyczaju jest doskonałą przeciwwagą radykalizmu niebezpiecznego, i hamulcem zbyt awanturniczego postępu; jest rękojmią rozwijania się w duchu przeszłości, z żywiołów własnych. Anglia idzie powoli, ale bezpiecznie i część swéj wielkości i siły winna temu przywiązaniu i poszanowaniu prawa, téj rozwiniętéj tak wysoko we wszystkich klasach idei legalności. Tam gdzie niéma z obu stron szacunku dla niewzruszonych praw, wiecznie społeczność to rzucać się na nie zuchwale, to uparcie bronić strupieszałych musi; postęp jest niemożebny inaczéj jak konwulsyjnemi drogami, zawsze niebezpiecznemi. W Anglii lud wprawdzie ma poczucie prawa niezmierne, ale przykład jego poszedł z góry.
 Z powodu niedostatku zboża we Francyi, który spowodował ogromne zakupy i transporta przez Marsylią, koléj żelazna południo-