ludu. Pisząc na okładce: książka dla tych, książka dla drugich i t. p., odpędza się właśnie czytelników stosownych. Gdyby na sukniach do przedania znaczono klasy, co je nosić mają, niktby właściwéj sobie nie kupił.
Naostatek jeszcze powtarzam, niech książki będą tanie, niech po nie najobszerniejsza klasa nieczytających nie potrzebuje daleko jeździć, niech je ma ciągle i wszędzie przed oczyma. A ponieważ księgarze są już tylko prostemi handlarzami, których nie nęci wcale sława Aldów, Manuccich i Elzewirów, niech się przynajmniéj starają, dla upowszechnienia ksiąg, przedawać je po sklepikach dla innych towarów w miasteczkach przeznaczonych. Nie będzie to profanacyą, ani ubliżeniem, bo handel księgarski jest już tylą plamami obrzucony, tylu rachubami splamiony, tylu fałszerstwami skalany, iż mu to nic zaszkodzić nie może. Umarłemu nikt życia nie odbierze.
Bez taniości ksiąg i ułatwienia dróg do ich nabycia, nie można się spodziewać upowszechnienia ich między ogromną nieczytających klasą. Spuścić się zaś na powolną reformę edukacyjną, moralną, na wpływy i t. p. trudno bardzo; raczéjby od ksiąg tę samę reformę rozpocząć należało, która inaczéj jak przy wielkiém ich upowszechnieniu dopełnić się nie może.
Nieprawdaż, że lenistwo, próżniactwo jest jedną z chorób najpospolitszych w niektórych obrębach słowiańszczyzny, że do niego mamy chorobliwe usposobienie, dyatezę, że coś jest w powietrzu, co oleniwia, że we wszystkich czynnościach życia znać u nas nieszczęsną gnuśność? Jestto bez wątpienia jedna z tych chorób, które powoli w całéj ekonomii moralnéj człowieka odbierają nieużyte siły, która go nadal, choćby przyszła ochota, potrzeba, czynią niezdolnym do pracy? A jednak jakże pojąć życie bez zatrudnienia, jak pojąć szczęście bez pracy, zajęcia, bez celu? Nad tém może nikt z ogółu się nie zastanowił sumiennie, że nie temu koniecznie potrzebna jest praca, zajęcie, komu one są zyskiem lub sposobem utrzymania; lecz owszem, najpotrzebniejsze są bogatym,
