zmienionych stosunków społecznych i politycznych; poeta żyje w nowym, niepodobnym do wiejącego ze starych pieśni, świecie pojęć. Może wprawdzie tradycyjną fabułę przystroić tu i owdzie w przeżyte, zaczerpnięte z materjału szczegóły, może archaicznym językiem powtórzyć pewne tego materjału ustępy, mniej lub więcej nawet dosłownie, ale jednocześnie przeniesie z konieczności akcję swej epickiej opowieści we własne środowisko, z dawnych bohaterów uczyni współczesnych sobie ludzi i tchnie w cały utwór współczesnego sobie ducha. W obrazie, przezeń stworzonym, całość – współczesna będzie mistrzowi, choćby tu i owdzie mistrz starał się zachować koloryt odległej przeszłości. Jak Atylla z Niebelungów jest rycerzem średniowiecznym, tak Achilles czy Agamemnon z Iljady, prócz kilku może zewnętrznych szczegółów, nic napewno nie mają wspólnego ze swym oryginałem „z czasów wojny Trojańskiej.“
epopei
greckiej.
Wnioski, jakie dają się wyciągnąć z rezultatów badań porównawczych nad poezją różnych narodów, są w stosunku do epopei greckiej nadzwyczajnej doniosłości. Przedewszystkiem – epopeja rozwijała się długo: między pierwszą fazą jej rozwoju – improwizowaniem krótkich pieśni, a ostatnią – ukazaniem się poematów Homerowych — minęło przynajmniej kilka stuleci. Siedem wieków dzieli poemat o Niebelungach od wielkiej wędrówki ludów i czasów Atylli, utwór zaś Karadzicza od bitwy na Kosowem polu cztery wieki. Badania filologiczne, historyczne i archeologiczne ustaliły czas napisania Iljady i Odysei: starsza Iljada powstała w końcu IX, lub raczej w początkach VIII, młodsza Odyseja – w pierwszej połowie VII stulecia
