Strona:PL Kreczmar - Społeczeństwo i państwo średniowiecza greckiego.pdf/66

dowego od myceńskich swych poprzedników, a w dobie średniowiecza otoczeni byli niemal dokoła przez ludy semickie, żyjące w warunkach bezwzględnego panowania despotycznej monarchji. Rolę konserwującego i podtrzymującego czynnika odegrały przedewszystkiem lokalne warunki geograficzne i cechy greckiego osadnictwa. Toć w dużych państwach germańskich średniowiecza europejskiego wiece i zgromadzenia ludowe szybko stawały się niemożliwością, w Anglji zaś, gdzie przez trzy wieki istniała tak zw. heptarchja, gdzie zatem pojedyńcze państewka rozmiarami swemi znacznie ustępowały lądowym państwom barbarzyńskim, dawne wiece ludowe, acz w zmienionej postaci, osłabione i wyzute z dawnej swej roli, trzymały się bardzo długo, jako „zgromadzenia hrabstw“ (shire-gemots), które obok nowej nazwy nosiły wszak jeszcze starodawne miano „folkmoots“ i zbierały się nawet w wieku XI–XIII. Osadnictwu niewielkich plemion w małych górskich kraikach i szczupłości terytorjów państewek feodalnych zawdzięczali Grecy trwałość przedfeodalnej instytucji ludowej. Nadto rywalizacja o przewagę między królem suwerenem a arystokracją możnowładczą nie była również bez wpływu. „Opinja ludu“ (demu fatis) mogła w takich warunkach posiadać większą niekiedy wagę, niż „obyczaj feodalny“ (thémistes). To jedna, to druga strona korzystała z niej jako z punktu oparcia dla swych mniej lub więcej ambitnych celów: król przy jej pomocy usiłował powiększyć swą władzę kosztem przywilejów możnowładztwa, senjorowie zaś — ograniczyć suwerena na swoją korzyść. Przykładów takiego wyzyskiwania zgromadzenia ludowego do celów walki politycznej nie brak w epopei. Z jednej strony Telemak, zwołując