Strona:PL Ksenofont Konopczyński Wspomnienia o Sokratesie.djvu/230

panowania nad sobą. Ustawicznie więc i sam pamiętał i słuchaczom swoim przypominał o tem, co pomaga do życia cnotliwego. Raz, o ile wiem, taką prowadził rozmowę z Eutydemem o panowaniu nad sobą:
 — Powiedz mi, Eutydemie, — czy uważasz wolność za piękny i wspaniały nabytek tak dla człowieka pojedynczego, jak i dla całego kraju?
 — Za największy, jaki tylko być może, — odpowiedział Eutydem.
 — A człowieka, który pozwala rozkoszom ciała owładnąć sobą i wskutek tego nie jest w stanie nic dobrego uczynić, czy uważasz za wolnego?
 — Bynajmniej, Sokratesie.
 — Może więc przyznasz, że wolność jest to możność robienia jak najlepiej, a w takim razie nazwiesz niewolą stan taki, gdy ma się nad sobą kogoś, co stawiać będzie ku temu przeszkody?
 — Najzupełniej przyznaję.
 — Jesteś więc w zupełności zdania, że ludzie, którzy nie panują nad sobą, są niewolnikami?
 — Naturalnie — świadkiem mi bóstwo — Sokratesie.
 — A czy myślisz, Eutydemie, że tacy ludzie jedynie tylko doznają przeszkód w pełnieniu dobrych czynów, czy też, że są także zmuszeni dopuszczać się najhaniebniejszych występków?
 — Zdaje mi się, że w tym samym stopniu są do tego zmuszeni, w jakim przy pełnieniu dobrych czynów przeszkód doznają.
 — A jak uważasz, Eutydemie, tych panów, którzy przeszkadzają w dobrem i zmuszają do złego?
 — Za najgorszych, zaiste, jacy tylko być mogą.
 — Jaka zaś niewola, zdaniem twojem, jest najgorsza?