członka jego redakcji, W. I-na. Zaznaczę przy sposobności, że w wymienionej polemice Akselrod miał zupełną rację, «Rab. Dieło» zaś zupełnie nie miało racji w rozumieniu mej broszury «Zadania socjaldemokratów rosyjskich»[1]. Broszura ta była pisana w r. 1897 jeszcze przed ukazaniem się «Rab. Myśli», kiedy uważałem i miałem prawo uważać, kierunek pierwotny Petersburskiego Związku walki, scharakteryzowany przez mnie powyżej, za kierunek panujący. I przynajmniej do połowy r. 1898 kierunek ten istotnie był panujący. Dlatego też «Rab. Dieło» nie miało najmniejszego prawa powoływać się dla zaprzeczania istnieniu oraz niebezpieczeństwu ekonomizmu na broszurę, wykładającą poglądy, które zostały wyrugowane w Petersburgu w latach 1897—1898 przez poglądy ekonomiczne».[2]
Ale «Rab. Dieło» nietylko «broniło» ekonomistów, lecz i samo staczało się ciągle ku ich podstawowym błędom. Źródło tego staczania się leżało w dwuznacznem pojmowaniu następującej tezy programu «Rab. Dieła»: «Za najważniejsze zjawisko życia rosyjskiego, które głównie określać będzie zadania (podkreślenie nasze) oraz charakter działalności literackiej Związku, uważamy masowy ruch robotniczy (podkreślenie «Rab. Dieła»), który powstał w ciągu lat ostatnich». Że ruch masowy jest zjawiskiem najważniejszem — co do tego nie może być dwóch zdań. Ale cała sprawa polega na tem, jak rozumieć «określanie zadań» przez ten ruch masowy. Można rozumieć w dwojaki sposób: albo jako korzenie się przed żywiołowością tego ruchu, t. zn. sprowadzenie roli socjaldemokracji do zwyczajnego wysługiwania się ruchowi robotniczemu, jako takiemu (pojmowanie «Rab. Myśli», «grupy Samowyzwolenia» i innych ekonomistów); albo też w tym sensie, że ruch masowy stawia przed nami nowe zadania teoretyczne, polityczne, organizacyjne, o wiele bardziej skomplikowane, aniżeli te żądania, któremi można się było zadowalać w okresie poprzedzającym powstanie ruchu maso-
- ↑ Patrz Lenin, t. II, str. 167. Red.
- ↑ Broniąc się, «R. Dieło» dodało do pierwszego swego kłamstwa («nie wiemy, o jakich młodych towarzyszach mówił P. Akselrod») drugie, kiedy pisało w «Odpowiedzi»: «Od czasu, kiedy została napisana recenzja «Zadań», wśród niektórych socjaldemokratów rosyjskich zrodziły się albo zaznaczyły się bardziej lub mniej wyraźnie tendencje do jednostronności ekonomicznej, tendencje, będące krokiem wstecz w porównaniu z tym stanem naszego ruchu, który został zobrazowany w «Zadaniach» (str. 9). Tak głosi «odpowiedź», która ukazała się w r. 1900. A pierwszy numer «R. D.» (z recenzją) ukazał się w kwietniu r. 1899. Czyżby ekonomizm powstał dopiero w r. 1899? Nie, w r. 1899 po raz pierwszy rozległ się protest rosyjskich socjaldemokratów przeciw ekonomizmowi (protest przeciw «Credo»). Ekonomizm zaś powstał w r. 1897, jak to doskonale wie «R. Dieło», albowiem W. I. — n już w listopadzie r. 1898 («List Rab.», Nr. 9-10) wychwalał «Rab. Myśl». (Przypis ten autor usunął z wydania r. 1908. Red.).
