Strona:PL Limanowski - Ferdynand Lassalle i jego polemiczno-agitacyjne pisma.pdf/21

historyjozoficzny pogląd na dzieje. Ścisłość logiczna, głębokość myśli, szerokość poglądu i siła przekonania zapewniły temu odczytowi historyczne znaczenie. Błyskawiczne światło wdarło się w umysły robotnicze: ludzie pracy zrozumieli, że interes ich osobisty jest równocześnie zadaniem powszechnodziejowem. To, co nieświadomie dotąd tkwiło w usiłowaniach robotniczych, stało się samowiednem. Robotnicy we własnem przekonaniu wysoko urośli. „Nic bowiem — jak słusznie zauważał Lassalle — nie nadaje pewnemu stanowi tyle godności i szlachetnego poczucia, co świadomość, że przyszłość do niego należy, że ma przeznaczenie stać się stanem panującym, że zasada jego stanie się zasadą wieku całego, że myśl jego zasadnicza przewodniczyć będzie całemu społeczeństwu i przekształci je odpowiednio do charakteru swego“ (str. 38, trzecie wydanie polskiego przekładu).
 Odczyt ten wydrukowano w Berlinie w 3000 egzemplarzy. Prokuratoryja skonfiskowała cały nakład i wytoczyła Lassalle’owi proces, który odbył się przed zwykłym miejskim sądem. Schelling, syn znakomitego filozofa, występował jako państwowy oskarżyciel; zarzucał on prelegentowi, że odczyt jego nie był naukowy, że zawierał same tylko sofizmaty i jednostronnie całą rzecz przedstawiał, mając tylko na celu podbudzanie klasy robotniczej przeciwko innym. Na to autor, „Programu robotników“ zażądał utworzenia fachowej komisyi, któraby zbadała naukowość jego odczytu; lecz sędziowie odrzucili to żądanie. Wówczas Lassalle wykazał, że prokurator w oskarżeniu swojem zaprzecza zasadniczym prawom konstytucyi, że sam daje dowody zupełnego braku naukowych wiadomości, i poparł to licznemi zdaniami z pism filozofa Schellinga. Prokurator bladł i czerwieniał; jąkał się i