Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/108

o pierwotnych społeczeństwach germańskich: „była to wojna pomiędzy jednostkami i rodzinami, wojna nieustanna, kapryśna, gwałtowna, barbarzyńska“. Utworzenie państwa, aczkolwiek było dziełem gwałtu i wojny, zakreśliło jej pewne granice. Odsuwano ją ku granicom państwowym, ale państw było wiele, i wojna pomiędzy niemi odbywała się bardzo często. W tych wojnach jedne państwa pożerały drugie, i powstawały coraz obszerniejsze kompleksy państwowe, i wojna coraz bardziej się oddalała. Przeciwko zapędom wojowniczym mnożą się nadto przeszkody: zawarte traktaty, równoważące wzajemną siłę przymierza, skłaniające do uznawania woli większości kongresy. Głównym celem wojen napastniczych było rozszerzenie granic państwa, zabór ziemi, zabór krajów. Haller, tworząc swoją teoryę, że państwo jest posiadłością ziemską panującego czy też panujących, brał ją z rzeczywistości, z tego co się działo. O ziemię głównie chodziło, a ludność poddańcza mogła być ta, czy inna, — czy francuska, czy niemiecka, czy polska — to najmniejsza. Skoro jednak ludność ta przez powszechne głosowanie stanowić będzie o swej przynależności państwowej, wojna utraci swoją ponętę. I widzimy już dzisiaj w Europie, że państwa nie odważają się na wojnę pomiędzy sobą, bo naraża ona na wielkie klęski, a zagrabiona ludność nie jest już tak posłuszna, jak była dawniejsza. Można więc oczekiwać, że skoro powszechne głosowanie stanie się podstawą polityczną w stosunkach między państwowych, Europa przeobrazi się w Rzeszę stanów narodowych, połączonych z sobą federalnie jak Kantony szwajcarskie, ze wspólnym parlamentem dla załatwiania spraw ogólnych, z trybunałem najwyższym dla rozstrzygania sporów narodowych i z dostateczną egzekutywą wykonania postanowień i dekretów całej Rzeszy, a wówczas wojna wewnętrzna w Europie stanie się zbyteczną i niemożliwą.
 Walka o byt jest faktem, ale również jest faktem, że w miarę postępu wiedzy, rozwoju uczuć etycznych, demokratyzowania się społeczeństw ludzkich, traci ona swój charakter ostry, łagodnieje, staje się mniej bolesną i dotkliwą dla walczących. Gwałty i okrucieństwa, popełniane w wiekach starożytnych,