État), ale niepodobna zaprzeczyć trafności w ujęciu faktycznem całości przebiegu ewolucyjnego. Historya wielkiej rewolucyi, opracowywana z zamiłowaniem w dziełach utalentowanych pisarzy, stawia nam przed oczy jakby żywy obraz tych olbrzymich usiłowań, które podjęto w celu zburzenia wiekowej niesprawiedliwości i zbudowania nowego, sprawiedliwego porządku. W ostatnich czasach przybyły dwa ważne nowe dzieła.
Jaurès podjął, z punktu widzenia socyalistycznego, rewizyę dziejów Wielkiej Rewolucyi, a Aulard wykonał syntetyczne onych uogólnienie. Wreszcie najnowszą historyę Francyi, dzieje Komuny Paryskiej, opracowywały znakomite pióra. Marx usiłował nawet odczytać na jej kartach wskazówki przyszłościowego rozwoju społeczeństw ludzkich.
Na tle więc francuskiej historyi łatwiej niż na tle dziejów jakiego innego narodu nakreślić szkic socyologiczny, celem uwidocznienia stosunku wzajemnego państwa do narodu. Z tych to powodów wybrałem historyę państwa francuskiego.
