Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/19

prowadziła do silnej centralizacyi państwowej. Ta centralizacya, odziedziczona następnie przez Rewolucyę i Rzeczpospolitą, dotąd jeszcze swym strasznym ciężarem przygniata pierś narodu i krępuje swobodne jego ruchy.
 Dzięki jednak tej cywilizacyi państwowej, do której królowie i ich ministrowie dążyli często z wielkiem okrucieństwem, jak np. Ludwik XI i Richelieu, rewolucya z końca XVIII stul. mogła odbyć się we Francyi tak powszechnie, jak to nastąpiło. Takie jest zdanie niektórych historyków i publicystów francuskich. Czy jest ono słuszne? Niewątpliwie, że centralizacya państwowa ze wszystkiemi jej nadużyciami przyczyniła się potężnie do wywołania rewolucyi we Francyi, ale czy to ona uczyniła ją powszechną? Rewolucya francuska była powszechną do pewnego tylko kresu; następnie wybuchły powstania ludowe w Wandei, Langued’ocu, Calvados. Lecz centralizacya państwowa — możnaby powiedzieć — ułatwiła ich prędkie stłumienie. W państwie wielko-brytańskiem nie było takiego scentralizowania władzy, jak we Francyi, a jednak rewolucya angielska z połowy XVII stulecia stłumiła o wiele groźniejsze, niż wandejskie i languedockie, powstania w Szkocyi i Irlandyi. Powszechność rewolucyi francuskiej wypływała z powszechności nastroju rewolucyjnego, jaki był zapanował w drugiej połowie XVIII stulecia w całej Europie. Wzburzenie rewolucyjne stanu trzeciego w Belgii i ludu rzemieślniczego w Genewie poprzedziły nawet wypadki rewolucyjne 1789 r. we Francyi. Skutkiem stłumienia ruchu rewolucyjnego w Genewie, wielu Genewczyków emigrowało do Francyi i brało tam udział w życiu politycznem. Dumont, Duroveray i późniejszy minister Clavière pomagali Mirabeau w redagowaniu pisma Courier de Provence, a Dumont pomagał mu nawet do opracowywania niektórych mów jego parlamentarnych.
 Że połączenie się Prowansalów z Francuzami w jedną całość polityczną nastąpiłoby było samo przez się, bez podboju, możemy wnosić i z tego faktu, że poczucie wspólności nie państwowej, ale narodowej, wzmogło się potężnie w rycerstwie, przybyłem z południowej i północnej Francyi, dopiero podczas wojen krzyżowych, w dalekich stronach Azyi,