we wspólnych bojach z muzułmanami. Rycerze z nad Sekwany, Loary, Rodanu, Garonny uważali siebie jako jedną rodzinę i w swej tęsknocie do pięknej ojczyzny Francyi, łączyli pod tem wspólnem mianem wszystkie swe ojczyste kraje.
Jeżeli ludność podbita nie miała jeszcze wytworzonego poczucia narodowego, to takie poczucie wspólności międzyplemiennej zaczyna się kształtować przedewszystkiem w tych warstwach, które się uniezależniają i przychodzą do pewnego samorządu. Tak było i we Francyi. Najwcześniej uniezależniła się klasa kupiecka i ona to dała początek temu rewolucyjnemu ruchowi municypalnemu w XII i XIII stuleciu, który sprowadził ważną zmianę w układzie sił społecznych i ewolucyę narodową posunął naprzód.
W połowie XI stul. miasta włoskie, korzystając z walki papieża z cesarzem, zaczęły zdobywać wolności municypalne, ograniczające władzę panów feudalnych lub też biskupów. Ruch ten rewolucyjny przeniósł się zwolna do miast prowansalskich. Można śledzić, jak się on posuwał z jednego do drugiego miasta. Nową konstytucyę miejską zaprowadzono w Arles w 1131 r., w tymże samym roku dostaje ją Béziers, w 1141 r. Montpellier, w 1145 r. Nîmes, w 1148 r. Narbonna, w 1188 r. Tuluza. W północnej Francyi ruch municypalny szedł odmienną drogą. Tam rozpoczął się on w burgach (bourgs) warownych, ogrodzonych murami osadach, które pobudowano w czasie najazdu normandzkiego i w których okoliczna ludność wraz z swoim inwentarzem znajdowała schronienie. Mieszkańcy tych osad villains z początkiem XI stul. zaczęli wiązać się z sobą w gminy zaprzysiężone (les communes jurées), to jest związane przysięgą oporu i walki ze swoimi władcami[1]. W walce tej korzystano z niesnasek, jakie zachodziły pomiędzy biskupami i panami feudalnymi: to sprzymierzano się z biskupem przeciwko hrabiemu lub księciu, to odwrotnie z panem feudalnym przeciwko biskupowi. Korzystano także i z tej ważnej okoliczności, że panowie, rujno-
- ↑ Unusquisque jurato suo fidem, auxilium, consiliumque per omnia justa observabit (z karty gminnej miasta Amiens). Każdy swemu zaprzysiężonemu zachowa wierność i służyć będzie pomocą i radą we wszystkiem co słuszne.
