Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/22

wiejskie doszły do znacznej niezawisłości i zachowały ją aż do końca XVIII stul. Parlament Prowancyi w swem sprawozdaniu do króla pisał 17 lutego 1774 r.: „U nas każda gmina przedstawia rodzinę, która rządzi się sama, która stanowi sama prawa dla siebie, która sama czuwa nad własnemi interesami, a urzędnik municypalny jest w niej niby ojcem“.
 Tej rewolucyi społecznej towarzyszył silny ruch umysłowy, wskrzeszający naukę prawa rzymskiego. Rozpoczął się on we Włoszech i stamtąd przeniknął do kraju Prowansalów, a następnie do właściwej Francyi. Utworzyła się cała klasa juriskonsultów, prawników i ludzi politycznych, głowa i dusza burżuazyi“ — jak powiada Aug. Thierry. Podjęła ona walkę za prawo powszechne, publiczne, pisane przeciwko wyjątkom, nadaniom prywatnym, powadze zwyczaju. Dochodząc do wysokich stanowisk w państwie, stali się oni rzecznikami i bojownikami wzmocnienia władzy królewskiej jako przedstawiającej interes publiczny, interes całego państwa przeciwko interesom prywatnym panów feudalnych. Nieraz w obronie swoich przekonań znosili męczeństwo i ginęli śmiercią okrutną. Za panowania Ludwika X torturowano Piotra de Latilly, kanclerza Francyi i Raoula de Presle, adwokata królewskiego w parlamencie, a Enguerrand’a de Martigny powieszono; minister Filipa Długiego, Gerard de la Guette, umarł w torturach pytki; minister Karola Pięknego, Piotr Frémy, został powieszony. Ugruntowana przez nich zasada państwa monarchicznego znalazła znakomitego tłumacza w dziele poprzednika Monteskijusza — jak się wyraża Aug. Thierry — w dziele Jana Bodin’a De republica, które w drugiej połowie XVI stuleciu miało ogromną wziętość i wielki rozgłos we Francyi i w Anglii.
 Wzmocnienie władzy królewskiej w owych czasach, kiedy panowie feudalni ubijali się nieustannie z sobą, a przytem łupili i mordowali, palili i burzyli wsie i miasta, było niezawodnie korzystne dla dobra publicznego. Ludwik VI Gruby, występując jako rozjemca zbrojny pomiędzy ubijającemi się panami feudalnymi i jako obrońca ludu przeciwko gwałtom tychże panów, nadał zasadzie monarchicznej wielką popular-