Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/29

„Jakżeśmy nisko upadli — wołał — jeżeli to ma być prawdą“. Wtórując swemu mowcy, szlachta wołała: „nie chcemy, ażeby synowie szewców i łataczy nazywali nas swymi braćmi; pomiędzy nami i nimi taka różnica, jaka istnieje pomiędzy panem i sługą“.
 Były to ostatnie Stany Generalne aż do słynnych w drugiej połowie XVIII stul., które rozpoczęły wielką rewolucyę. Niechęć burżuazyi do szlachty wzmogła się do tego stopnia, że kiedy w 1649 r. w czasie Frondy, król z powodu swego sporu z parlamentem zwołał był Stany Generalne, Stan trzeci nie wziął w nich wcale udziału, i Stany Generalne nie doszły do skutku.
 Odtąd nic nie przeszkadzało rozrostowi władzy królewskiej, i wzmogła się ona do takiego stopnia, że Ludwik XIV nie napotkał żadnego oporu, kiedy w radzie ministrów oświadczył, że nadal będzie sam nieograniczenie rządził państwem. W swoich Rozmyślaniach nad zawodem króla (Réflexions sur le métier de roi), pisanych dla syna, wymagał on od króla, ażeby nie spuszczał z oka nigdy interesów państwa, i ażeby pamiętał, że praca tylko nieustanna usprawiedliwia rządy królewskie, i że byłoby niewdzięcznością i zuchwałością wobec Boga i niesprawiedliwością i tyranią w stosunku do ludzi, chcieć zachować rządy bez pracy. Dobro naszych poddanych powinniśmy mieć bardziej na względzie, niż własne nasze dobro. Jesteśmy głową tego samego ciała, którego są oni członkami. Dla ich to korzyści stanowimy prawa, i władza jaką mamy nad nimi, powinna nam służyć do ich uszczęśliwienia. Był to więc — jak widzimy — system opieki królewskiej nad narodem, system którego zgubne następstwa tak świetnie wykazał Henryk Tomasz Buckle w Historyi cywilizacyi w Anglii. W ten sposób, jak Ludwik XIV usprawiedliwiał rządy królewskie, usprawiedliwiano rządy szlacheckie nad poddaństwem chłopskiem.
 Panowanie Ludwika XIV okazało całą zgubność nieograniczonej władzy monarchicznej. W pierwszej połowie swego panowania Ludwik XIV był istotnie gorliwym pracownikiem, i popierany przez swego ministra Colbert’a, wiele zrobił dla