Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/54

czuli. — Przywrócono równość cywilną, lecz dla korzystania z niej brak im nauki i wykształcenia. Dźwigają oni ciężar tytułu obywatela, lecz czy istotnie zdatni są domagać się zaszczytów przynależnych obywatelowi?“
 Podług projektu Lepelletier’a, początkowe wychowanie od lat pięciu, tak dla chłopców jak i dla dziewczynek, dla pierwszych do lat 12, dla drugich do 11, miało się odbywać kosztem Rzeczypospolitej. W tym wieku, kiedy wrażliwość jest największa, otrzymane wrażenia zachowują się długo. Traktowani, żywieni, ubierani, nauczani wszyscy jednakowo powezmą w latach młodocianych prawdziwe pojęcie równości. „Dla młodych wychowanków równość nie będzie pozorną teoryą, lecz nieustannie, stosowaną praktyką. W ten sposób wytworzy się rasa odnowiona, pracowita, porządna, karna...“
 Majątek przyczynia się jeszcze bardziej od oświaty do rozróżnienia obywateli. Ubogi obywatel, chociażby posiadający naukę i wykształcenie, trudniej zdobywa wpływ i znaczenie od nieoświeconego nawet bogacza. Nadto mienie, przechodząc drogą dziedziczenia z jednych na drugich, utrwala nierówność obywatelską. W prawdziwej Rzeczypospolitej — pisał Rabaut Saint-Etienne w dzienniku Condorcet’a — rządy nie mogą być inne, jak tylko demokratyczne. „Rząd zaś demokratyczny nie może istnieć długo przy wielkiej nierówności majątków, ponieważ ta sprowadza inne nierówności coraz liczniejsze i coraz bardziej rosnące, tak że po pewnym czasie, mniej więcej odległym, naród zostaje podzielony na dwie klasy. Lud staje się wreszcie niczem, a nawet schodzi do znaczenia pospólstwa, motłochu. Wówczas upada rząd demokratyczny, Rzeczpospolita przestaje istnieć, a powstaje na ich miejscu arystokracya“.
 Zdaniem więc Rabaut Saint-Etienne’a, należało się w drodze prawodawstwa nietylko przeszkadzać nagromadzeniu się bogactw w pewnych rodzinach, lecz nadto rozłożyć ciężar utrzymania państwa w ten sposób, ażeby ci, co posiadają największe dochody, płacili też i największe podatki. Trzeba także znieść dziedzictwo w bocznych liniach, a w ten sposób powiększą się fundusze i dochody państwowe, oraz możność