Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/87

mentu, ze swobodą prasy, zgromadzeń, stowarzyszeń, potężnie przyczyniło się do zdemokratyzowania Francyi. To stronnictwo, które jest uświadomionem przedstawicielstwem potrzeb i interesów proletaryatu, stronnictwo socyalistyczne urosło w potęgę polityczną. Wybrani w 1893 r. posłowie socyalistyczni utworzyli już dosyć liczną grupę, która zaczęła wywierać coraz bardziej rosnący wpływ na sprawy państwowe. Jakkolwiek Millerand późniejszem swojem zachowaniem się bardzo wiele zaszkodził sam sobie, to jednak niepodobna tego nie uznać, że powołanie jego na ministra było bardzo ważnym wypadkiem dziejowym. I poprzednio byli ministrowie, którzy sprzyjali socyalizmowi i przyznawali się nawet do wyznawania jego zasad, ale był to pierwszy minister, który należał do zorganizowanego stronnictwa socyalistycznego i który wiele się przyczynił do wzmocnienia jego stanowiska politycznego. Wybór Jaurès’a, jednego z najświetniejszych mówców i publicystów we Francyi, zawsze wysoko niosącego sztandar socyalizmu, na wiceprezydenta w parlamencie był także znamiennem świadectwem, że stronnictwo socyalistyczne stało się czynnikiem politycznym, z którym należy się rachować.
 Wolność republikańska; organizacya szkolna, która przyczyniła się ogromnie do podniesienia poziomu oświaty w narodzie; zdecentralizowanie wyższych zakładów naukowych; wybory władz municypalnych; syndykaty zawodowe i ich federacye, — wszystkie te czynniki ożywiły w wysokim stopniu życie prowincyonalne. Ludność chłopska zapragnęła żyć własnem życiem, mieć samodzielność i samorząd. Powstała literatura ludowa, to jest tworzona przez samych chłopów i w narzeczach ludowych. Prowincya narzeka na deprymującą przewagę Paryża i usiłuje z niej się wyzwolić. Wzmagające się dążenia decentralizacyjne objawiają się w tak zwanym ruchu regionalistycznym, który zwłaszcza od kilku lat zaczyna być żywo popierany. Szczególnie przejawia się on w tych prowincyach, których ludność mówi własnym językiem, które miały niegdyś samoistność państwową, jak Prowancya, Bretania, Lotaryngia.
 Najświadomiej i najsilniej objawia się ruch regionalisty-