Strona:PL Limanowski - Naród i państwo studyum socyologiczne.pdf/97

dem pustoszących wszystko, Hunów, zbliżyło do siebie Gallo-Rzymian, Wizygotów i Franków i przyspieszyło bieg procesu zlewania się narodowego podbójców z ludnością podbitą. Chłopstwo gallskie, które podczas najazdu germańskiego łączyło się z barbarzyńcami, które w XIV wieku jeszcze, kiedy Anglia pokojem w Brétigny rozerwała i osłabiła państwo francuskie, urządziła okrutną żakieryę, to samo chłopstwo w 1792 r. na okrzyk: „ojczyzna w niebezpieczeństwie!“ (patrie en danger) z całym zapałem stawało w jej obronie. Nie twierdze i armia zapewniają bezpieczeństwo państwu, ale całkowite zespolenie się ludności z państwem we wszystkich interesach. Tam, gdzie proletaryat nawet, jak we Francyi, posiada ważne prawa obywatelskie, które umożliwiają i ułatwiają mu wywalczenie najodpowiedniejszego swym interesom ustroju gospodarczego, tam żadne sofizmaty anarchistyczne nie powstrzymają go od zawziętej walki ze wszelkim najazdem. Wreszcie, proletaryat francuski złożył dowód w 1871 r., że patryotyzm jego ma więcej ognia i trwałości od patryotyzmu klas posiadających. Fałszywą jest polityka narodu, który dla rozszerzenia granic swego państwa, odrywa od innych państw o wyrobionej narodowości prowincye; nie tylko nie wzmacnia on tem swego państwa, lecz przyczynia się w ten sposób do jego osłabienia. W wojnie, odbywającej się w 1904 i w 1905 r. pomiędzy Japończykami i Rosyanami, widzimy na polu bitew ogromną przewagę pierwszych nad drugiemi; w znacznej mierze zależy to od tego, że Japończycy interes swój narodowy łączą z interesem swego państwa, kiedy tymczasem w armii rosyjskiej jest niemal połowa Polaków, Litwinów, Rusinów, których interes nic niema wspólnego z interesem państwa rosyjskiego, — walczą też oni nie z dobrej woli, ale z przymusu.
 Czemże jest właściwie państwo, jaki jego początek, jakim zmianom ono ulegało, i jakim powinien być jego stosunek do narodu?
 „Państwa się zrastają i rozsypują — powiada Józef Supiński — lud niewpleciony w życie narodowe przechodzi w pokarm każdego państwa; naród tylko jest wiecznie jeden