żał jednak dążność Polaków do wybicia się z pod obcego jarzma za zupełnie naturalną i bardzo pożyteczną dla ogólnej europejskiej wolności. Mówiąc, że XIX. stulecie może być nazwane stuleciem ogólnego ocknienia się plemion słowiańskich, powiada dalej: „Polska nigdy nie zasypiała, ponieważ od chwili zbójeckiego wydarcia jej wolności, wprawdzie nie ludowej ale szlacheckiej i państwowej, od chwili rozbioru jej pomiędzy trzy łupieżcze państwa, nigdy nie przestawała walczyć i — niech co chcą robią Murawijewy i Bismarki — będzie ona buntować się, aż nie wybuntuje sobie wolności“.[1]
A teraz zobaczmy, czem byłaby dla wolności europejskiej rekonstrukcyja Polski? „Na ruinach szlachecko-polskiego państwa — powiada Bakunin — utworzyło się wszechrosyjskie knutowe cesarstwo. Pozbawcie je tej podstawy, odbierzcie prowincyje, które stanowiły do 1772 r. polskie państwo, i cesarstwo runie.“ „Bądźcie przekonani — powiadał Aleksander Hercen w Londynie w 1855 r. podczas obchodu rocznicy rewolucyi 1848 r. — że car niczego tak się nie lęka, jak niepodległości Polski. W ten dzień, w którym w Warszawie ogłoszona będzie rzeczpospolita, petersburgski orzeł powiesi się za jedną z swoich głów.“ Tak mówili i myśleli najdzielniejsi Rosyjanie. I mieli zupełną słuszność, twierdząc, że ci z pomiędzy Rosyjan, którzy nie pojmują, że niepodległość Polski jest wyzwoleniem Rosyi, nie są rewolucyjonistami, nie są wolnomyślnemi.“ A czem jest niepodległość Pol-
- ↑ Str. 91. Государственность и Анархия. Radzę jeszcze przeczytać stronnice: 110, 111, 134, 137.
