Strona:PL Limanowski - Polityczna a społeczna rewolucja 1883.pdf/11

często obalenie pewnej ustawy, a wolność w tym lub owym względzie odzyskaną zostaje. Zniesienie cenzury i przepisów prasowych przywraca wolność druku; wolność stowarzyszania się i zgromadzania wymaga tylko odwołania pewnych ograniczeń dowolnych. Odebrać policyi i administracyi prawo więzienia, a od sądów żądać prędkiej decyzyi, stanowi ważną rękojmię bezpieczeństwa osobistego. Dla uzyskania tego prawa trzeba tylko kilka dekretów, i rzecz skończona.
 Zupełnie co innego ze wszelkiemi zmianami społecznej natury. I tem trudniejsze są one do przeprowadzenia, im mniej ustawami a więcej obyczajami stosunki są określone. Najtrudniejszą zaś musi być wszelka zmiana w dziedzinie ekonomicznej, ponieważ dotyczy interesów najpowszechniejszych, najbardziej egoistycznych i najsilniej rutyną kierowanych. Odebrać od jednych a dać drugim, często bywa potężnem narzędziem politycznem, pociąga za sobą nieraz ważne społeczne następstwa, ale uważanem za akt reformy społecznej być nie może. To co robili Anglicy z Irlandczykami, to co robił Murawjew na Litwie, było poprostu grabieżą. Dekret rządu narodowego z 22 stycznia 1863 r., znoszący pańszczyznę i uwłaszczający włościan, obalał stosunek feudalny, ale nowego podziału własności ziemskiej nie wprowadzał. Nadzielenia jednak pozostającej bezziemnej reszty ludu rolniczego ziemią Rząd Narodowy, pomimo że widział dobrze tego potrzebę, nie mógł dokonać tak łatwo samym dekretem i musiał załatwienie tej sprawy odłożyć do chwili ukończenia walki z najezdcą. Chcąc bowiem ziemię w dobrach narodowych podzielić pomiędzy proletaryjat rolniczy, trzeba było przede wszystkiem owładnąć temi dobrami t. j. wypędzić najazd z kraju.