się ono rzeczywistą potęgą. Najpierwszym i najbliższym celem w Niemczech miało być zjednoczenie polityczne i powszechne prawo głosowania. Stanąwszy na tym pierwszym szczeblu, dopiéro należało zmierzać ku drugiemu itd. Teorya wytyka kierunek, wskazuje odległy cel; praktyczna mądrość wybiera drogę i wyznacza — że tak powiem — etapy. Tak też Markowicz pojmował zadania swego stronnictwa. Kiedy pierwsze usiłowania socyjalistów w Serbii rozbiły się o liczne trudności, w obozie ich nastąpiło zniechęcenie. Wówczas Markowicz, rozpatrując poprzednią czynność, przyszedł do tego przekonania, że dla utworzenia silnej partyi z robotników niedostatecznem jest samo szerzenie teoretycznych zasad, lecz koniecznem jest postawienie takich praktycznych celów, któreby w bliskiej przyszłości dały się już osiągnąć. Wypracowano więc taki praktyczny program.[1] Markowicz, posyłając szkic jego do przyjaciół zürichskich, tak pisał 7 lutego 1873 r.: „Za podstawę naszej praktycznej działalności przyjęliśmy to, co może być obecnie już osiągnięte, a zarazem służyć może do dalszego społecznego przekształcenia: naprzód, trzeba zdobyć jeden, ale stanowczy punkt, któryby nam utorował drogę do zupełnego zwycięstwa.“ I Markowicz cele polityczno-narodowe połączył ze społecznemi.
Takim pierwszym celem, takim pierwszym stanowczym punktem w naszem położeniu, jest oswobodzenie się od tych pęt, bez rozerwania których cała nasza propaganda, cala nasza agitacyja okazywać się będzie bezsilną albo co gorsza
- ↑ Program ten wydrukowany w „Jahrbuch der Sozialwissenschaft und Sozialpolitik.“ Herausgegeben von Dr. Ludwig Richter. Zweiter Jahrgang. Zürich — Oberstrass. 1881. Str. 336 i 337.
