Strona:PL Limanowski Bolesław - Socyjalizm jako konieczny objaw dziejowego rozwoju.pdf/69

i mnoży szybko armiją swoich przyszłych bojowników. Wreszcie wzmożenie się ruchu robotniczego w Anglii, który zaczyna ważyć na szali politycznej, właśnie znowu się wszczęło, kiedy robotnicy wyszli z ciasnej sfery walki zarobkowej.
 Dawne Międzynarodowe Stowarzyszenie, które nadużyło władzy, przestało — rzec można — istnieć, gdyż jego Rada jeneralna jesienią 1876 r. ostatecznie rozwiązała się. Nowe Stowarzyszenie zanadto dotąd mało ma spójni, ażeby mogło się wykazać ważniejszym wpływem na sprawy ogólne.
 Przedstawiwszy pobieżnie rozwój stronnictw ludowych w całej Europie, widzimy, że przyszły one wszędzie do tego stanowczego przekonania, że pracująca klasa tylko na własne siły polegać może i tylko własnemi siłami zdoła zapewnie pracy należne stanowisko i zaprowadzić ustrój szczerze ludowy. To przekonanie powinno stać się teraz jeszcze silniejszem, albowiem nienawiść, jaką wykazały ku klasom pracującym warstwy uprzywilejowane, podczas pognębienia Komuny we Francyi i przy ostatnich wyborach do parlamentu niemieckiego (1878 r.), dostatecznie dowiodła, jaką wartość mogą mieć ocukrzone frazesy burżuazyi o dobru publicznem. Nienawiść ta we Francyi i w Niemczech wykopała głęboką przepaść pomiędzy klasami uprzywilejowanemi i socyjalistycznym proletaryjatem.
 Drugą bardzo ważną prawdą, która upowszechniła się pomiędzy robotnikami, jest ta, że polityczna wolność jest koniecznym pierwszym warunkiem wyzwolenia się ekonomicznego klasy pracującej. Gdzie istnieje przeto jaka taka konstytucyjna wolność, należy z niej korzystać, należy starać się o jej rozszerzenie. Bez wolności prasy i zgromadzania się, utrudnionem jest nauczanie i oświecanie ludu; bez wolności stowarzyszania się możliwem jest tylko organizowanie się w drodze tajemnej, spiskowej, które z natury rzeczy musi ograniczać się tylko wyjątkowemi osobistościami, a więc nie może