6. ?) Alicantenwein; Wina zamorskie, Francuzkie, Hiszpańskie, alakanty. Vol. Leg. 2, 1253. Kufa alkantu, ib. 3, 57.
ALAMBIK, v. Alembik.
*ALAMODA, y. f. z Fran. modność; nowość w ubiorze, neu Mode, Modetracht. Nasi owi w niemieckich alamodach dragoni dworowi. Twrd. W. D. 8. Nastały dzisiay dziwne w stroiach maniery z cudzoziemskich alamod. ib. 2, 151. ALAMODZKI, a, ie, modny, nowomodny, tyczący się stroiu nowego, modisch, neumodisch. Alamodzka, nowoświecka suknia. Ern. 37.
ALATERN, u. m. drzewko, iak ie drugie ięzyki z łacińskiego zowią. Cn. 5. alaternus Plin. der Alaternbaum.
ALBA, y. f. Koszula długa biała, którą Xięża Katoliccy podwdziewaią pod ornat (cf. Komża), die Albe, ein langes Hemd unter dem Priesterornat. Katoliccy Xięża alby noszą na mieyscu efodu. Pot. Pocz. 148. Kapłani w albach. Pot. Arg. 280. Alby papiezkiéy na siebie włożyć nie dał. Sk. Dz. 1075.
ALBERT, OLBRACHT, a. m. imię męzkie, Woyciech, Albrecht. ALBERTUN, nia m. dem. Albrechtchen. Słyszysz Albertuniu! Tea. 48, b. 52.- ALBERTUS używane zwyczaynie przez szyderstwo z urąganiem = Drągal, Grądal, niezgrabiasz, tchórz, żołnierz boiaźliwy. (cf. Woytasz, Woytyło) ein Tölpel, ungeschickter, hölzerner Peter, Gimpel, ein Poltron, ein furchtsamer Hase. Dwie fraszki wierszem drukowane wprowadziły w takową wziętość imię to Albertus. Jedna pod tytułem: Wyprawa plebańska Albertusa na woynę; druga: Albertus z woyny (w Krak. 1596.) Są szyderstwem z plebana skąpego, wyprawuiącego parobka na woynę; tudzież iunakieryi tego po powrocie. Ztąd Opaliński w wstępie do satyr: Myślałem, coby pisać pod te czasy w Polszcze, czy sielanki, czy fraszki, czyli sowirzałów, Alertusów, czy bayki, czy téż oracye. Opal. Sat, 1. Kiedy o Tatarach słyszy, czy to nie bieży, iak Albertus z woyny? Birk. Ex. 28. (cf. Matyasz z Podola; żołnierz bożogrobski, papiezki; junak).
ALBO, ALBOWIEM, ALBOZ v. ABO. etc.
ALCBANT v. Alszbant.
ALCHIMIA, ii. f. (z Arabsk. artykułu al, i wyrazu chimia czyli chemia, którego źrzódłosłów trudno z pewnością wyprowadzić) sztuka mniemana robienia złota, złototworstwo, die Alchemie, Goldmacherey, Rag. zlatotvorstvo; Croat. zlatotvornoszt; Vind. slatodelauzhnia. - Mniemana umieietność odmieniania kruszców iednego w drugi, osobliwie zaś w złoto. Kl. Kop. 1, 58. Kras. Zb. (cf. Chimia, kamień filozoficzny). ALCHIMIK, a. m. ALCHIMISTA, y. m. złototwórca, człowiek trudniący się przeistaczaniem kruszców, der Alchemist, Goldmacher. Croat. zlatotvorëcz; Rag. zlatotvoraz; Eccl. златотворецъ (Gr. χρυσοποιος). - Franciszek, przedtym pieniacz teraz alchimistą, Dmucha coraz na węgle, przy piecyku siedzi, Zagęszcza i rozwilża, przerzadza i cedzi; Pełne proszków chemicznych szafy i stoliki, Wszędzie torty, retorty, banie, alembiki. Kras. Sat. 26.
ALE. I. Conj. lecz, bo, ponieważ, aber, allein, denn. Boh. ale; Slovac. ale, ałe; Sorab. I. ale, hale; Sor. 2. alé; Carn. al, pak, pa, ali, samuzh; Vind. al, ali, ampak, tamuzh, temuzh; Slavon. ali, pak; Bosn. al, alli, a, da, neggo, nú, ma; Hung. dé; Croat. ali, pak, alipak, nego, vech; Ross. но; Eccl. обаче; (Grae. ἀλλα; Syr. אלא ela; Aethiop. אלא ola; Chald. Talm. אלא alla; Germ. allein, cf. Lat. alias). 1., in contrarium, przecząc, mowę odwracaiąc = lecz, wszakże, aber, allein. Piękny był wyiazd, ale ... Kras. List. 192. Choroby regularne łatwo rozpoznać można; ale nieregularne, ale ukryte, ale z kilku skladane, rozpoznać ciężko. Perz. Lek. 69. Bodayby to twoie ale i ieżeli djabli porwali! Tea. 7. c. 58. Cum enclit. ależ, sondern (v. ali.) 2. desiderando, z uskarżaniem się, żalać się, aber! doch was ist das! Ale że Jeymości dotąd nie widać! Tea. 30. c. 24. - 3. confirmative, potwierdzaiąc: iuż ci tak iest, aber freylich, ja doch. Ale co robić! t. i. masz przyczynę ganić mię. L. - 4. intensionis, ale = ale téż, aber auch. Alemci mu dał! Aleś się dogadał! Cn. Ale bo siostrzyczko nie lubię, żeby mnie tak śpiegować. Tea. 49, b. 49. Ale bo ich zwiedli. Tea. 45, d. 72. Wyb. - 5. cum irrisione szydząc, z uszczypliwością, wéy! przecież! ja doch, aber doch. Aleś skromny, gdy drugich biią! Aleś pilny, gdy ieść. Cn. II. ale Substant. = wada, niedoskonałość, przeszkoda, przywara, ein Aber, eine Bedenklichkeit, ein Hinderniß, Anstoß, Mangel, Gebrechen, eine Unvollkommenheit. (Vind. madesh, vmashik, liss, lisa, prigorov, skasnost, kriunja). Nikt bez ale, nikt bez wady. Jak. Ez. 101. Rys. Ad. 44. Gorn. Dw. 9. Starw. Ref. 11. Wad. Dan. 5. Tea. 7, c. 58. (Nulli sunt visi, qui caruere nisi. Vind. Vsaki ima sowje lise, muhe, samere; Slovac. každi ma swu wkastnu krehkost. Neni tak dobřeho, kteribi néchibil; nullus sine naevo). Nie masz na świecie żadnego takiego, By nie było ale, w wielmożności iego. Rey. Zw. 219. b. Niemasz, któryby się w czym nie potknął, albo iak Polacy mówią, nikogo bez ale. Budn. Ap. 57. - By nie ale, byłoby wszystko wcale. Zegl. Ad. 75. Cn. Ad. 52. Slovac. keďbi keď né bolo, wsecko bi dobre bolo; Ger. wenn das wenn nicht wäre. Ale! interj. Ale! ale ale! Franc. à propos, Slavon. eh zbilja; ach! a propos! weil mirs einfällt! Ale! ale, przymniałem sobie! Tea. 30, 6. Ale ale, à propos, pani mi mówiła. Zabł. Firc. 52.
ALEA, ALLEA, ei. f. z Franc. przechodnik, przechodnia, ulica drzewna, ulica, droga drzewami wysadzona, szpaler, eine Allee, ein Schattengang. Boh. alege; Vind. sprehodishe. - Poszedł z nim w jedną cienistą aleę. Lub. Roz. 191.
ALEGACYA, ALLEGACYA, yi. f. przytoczenie, przywodzenie, cytowanie dowodów. die Citation, Anführung einer Beweisstelle. Chcąc alegacyą wyrozumiéć, trzeba się tego pisma, z którego wzięta iest, dołożyć. Sekl. 8. ALEGOWAC, ALLEGOWAC, ał, uie. act. imp. przytaczać, przywodzić, dowodzić, cytować, anführen, citiren, beweisen, belegen. Czasem Apostołowie kilkiém słów tylko alleguią. Sekl. 8. Potrzeba wyrozumienia słów, któremi allegować chcieli. ib. On dawnością alleguiąc albo dowodząc, tak pisze. Wiśn. 393.
ALEMANNI, herb. tarcza na dwie części wzdłuż podzielona; na iednéy stronie trzy kule armatne, na drugiéy dwie. Na hełmie panna, laurową koroną uwieńczona. Nies. I. Kurop. 3, 4. z Hetruryi pochodzi. Ein Wappen.
ALEMBIK, ALAMBIK, a. m. ALEMBICZEK czka. m. dim. (z Arabsk. artykułu al-, a z Greck. ἀμβιξ tyle znaczącego, co cały wyraz alembik), naczynie chemiczne
