za sobą wykonanie przez nią odpowiedniej funkcji ściśle określonej; paraliż komórki jest brakiem tej funkcji.
Liczba zasadniczych funkcyj organizmu jest ściśle ograniczona, a liczba możliwych zmian morfologicznych jest też bardzo nieznaczna, w porównaniu z liczbą przyczyn, które te zmiany wywołują. Naogół mamy następujące możliwe skutki działania trucizn:
1) objawy podrażnień, 2) porażenia, 3) uszkodzenia anatomiczne, 4) objawy nienormalnej przemiany materji.
Wyrazem podrażnienia jest podniesienie czynności odpowiednich narządów bez jakichkolwiek zmian morfologicznych. Nasilenie odczynu zależne jest zwykle od siły drażnienia, t. j. od dawki, lub stężenia trucizny. Mamy tu urzeczywistnienie prawa Webera-Fechnera, według którego stopień odczynu wzrasta proporcjonalnie do logarytmu stopnia podrażnienia (ax = blgy).
Niedowład (paresis) czyli zmniejszenie natężenia odczynów, jest początkowym okresem porażenia zupełnego, zaniku danej funkcji. Są to skutki użycia dużych dawek jadu lub objawy przewlekłych zatruć czyli wynik znużenia.
Działania niektórych silnych trucizn pochodzenia roślinnego — alkaloidów i glikozydów nie powoduje zmian anatomicznych nawet w wypadkach śmierci wskutek paraliżu serca albo ośrodków układu nerwowego, podobnie jak w zjawiskach podrażnień. Dlatego te rodzaje trucizn nazywamy truciznami funkcjonalnemi (czynnościowemi).
Trucizny o takiem czynnościowym sposobie działania są albo truciznami dla każdej żywej zarodzi, albo wywołują zmiany czynności tylko komórek specjalnie zróżniczkowanych, przedewszystkiem komórek tkanki nerwowej.
Do pierwszych należą wszystkie trucizny komórkowe, powodujące chwilowy zanik albo obniżenie pewnych czynności poszczególnych komórek, np. ruchów ameboidalnych białych ciałek krwi, ruchów rzęs migawkowych nabłonka, skurczu mięśni, wydzielniczej czynności nabłonka gruczołów i t. d. Po pewnym czasie, gdy trucizna ulegnie rozkładowi, albo zostanie usunięta przez komórkę, czynności życiowe powracają i badanie mikroskopowe nie ustala żadnych zmian w budowie zatrutych komórek.
