częściej narządy wydzielania, lub droga dostarczenia trucizny. Tylko w pewnych, nielicznych wypadkach zmiany takie zachodzą w tkankach innych narządów albo rozpowszechniają się w całym ustroju. Trucizny takie nazwano truciznami o działaniu anatomicznem.
W treści zmian anatomicznych, powstających wskutek zatruć, mamy z początku zwykle do czynienia z częściowem uszkodzeniem zarodzi, które wszakże może znowu ustępować i nie jest koniecznie połączone z zanikiem chorej komórki. Zmiany takie nazwano zwyrodnieniem (degeneratio). Zwykłą postacią w zatruciach jest zwyrodnienie miąższowe, polegające na częściowem skrzepnięciu białka zarodzi (trübe Schwellung), powstawaniu licznych wodniczek i jednocześnie odszczepianiu się od składników zarodzi komórkowych lipoidów, (tak zw. lipofaneroza) albo zwyrodnienie tłuszczowe. Jest to jednak stan odwracalny; dopóki jądro komórki nie zostało dotknięte, może ona powrócić do normy przez przetrawienie lub pozbycie się zniszczonych części i odrostu (regeneratio) zarodzi.
Zwyrodnienie czynnych komórek łączy się zwykle ze zmianami w tkance łącznej i naczyniach krwionośnych chorego narządu. Powstaje znaczne przekrwienie, obrzęk, nagromadzenie białych komórek krwi, a następnie charakterystyczne zmiany w tkance łącznej: komórki jej rozmnażają się i odzyskują właściwości młodej tkanki zarodkowej. Taka tkanka nazywa się tkanką ziarninową, a szereg tych zmian — zapaleniem.
Z nielicznemi wyjątkami, jak odmrożenie, oparzenie, działanie promieni światła, promieni radium i Röntgena. każde prawie zapalenie jest pochodzenia toksycznego.
Dalszym stopniem rozwoju tych zmian jest uszkodzenie, następnie zupełny zanik jądra komórki. Komórka, która straciła swe jądro, staje się niezdolną do regeneracji i ginie nieodwołalnie. Proces stopniowego zaniku komórki zowie się martwicą, albo nekrozą. Zależnie od sposobu działania trucizn, mamy trojaki obraz martwicy: martwicę nagłą, martwicę skrzepową i martwicę rozpływną. W razie martwicy nagłej, śmierć komórki następuje tak prędko, że braknie czasu do powstania zmian czy
