Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/018

— 12 —

 Czerwone ciałka krwi są bardzo wrażliwe na pewne zmiany fizyko-chemicznych warunków istnienia, jak np. napięcia osmotycznego. To też istnieje serja związków chemicznych zdolnych do rozpuszczania i niszczenia tych komórek. Przedewszystkiem działają w tym kierunku wszystkie odczynniki rozpuszczające lipoidy, z których składa się zewnętrzna warstwa ochronna czerwonego ciałka. Do takich odczynników należą, obok eteru, chloroformu, i t. p., których działanie polega na jednoczesnej zdolności rozpuszczania się w wodzie, takie związki jak kwasy żółciowe, mydło i tak zwane solwiny (rozpuszczalne w wodzie połączenia wyższych oksy-kwasów tłuszczowych z kwasem siarczanym), i wreszcie niektóre związki nieorganiczne o własnościach hemolitycznych, z których najbardziej czynny jest arseniak.
 W związku z powstaniem methemoglobiny, następuje rozpuszczenie krwinek za pośrednictwem dużej ilości trucizn o jakich tu mówiliśmy. Najpotężniejszemi są jednak trucizny pochodzenia roślinnego, tak zwane saponiny, zależnie od zdolności, jakie posiadają do rozpuszczania tłuszczu podobnie do mydła. (Saponiny zawarte są w najzwyczajniejszych roślinach jak koński kasztan, dziewanna, kąkol, mydlnica i. t. d.). Do trucizn tych dochodzą też pewne glykozydy, np. zawarta w przerośniętych ziemniakach solanina.
 Inne substancje hemolityczne działają na część krwinki złożoną z białka, są to hemolizyny pochodzenia zwierzęcego (np. zawarte w truciźnie niektórych pająków i jadowitych wężów), a także liczne hemoliziny pochodzenia bakteryjnego.
 Skutkiem powstania hemolizy w naczyniach in vivo występuje zabarwienie plazmy krwi na czerwono, powiększenie śledziony, wydzielanie moczu barwy ciemniejszej niż zwykle; a zależnie od stopnia hemolizy mocz może zawierać methemoglobinę albo nawet hemoglobinę w niezmienionym stanie. W wątrobie tworzą się z hemoglobiny wolnej, zawartej we krwi, barwniki żółciowe w takiej ilości, że żółć staje się gęstą i przez uszkodzone komórki narządu ulega resorbcji. Stąd powstaje żółtaczka, a żelazo pozostałe przy wyrabianiu tych barwników nagromadza się w wątrobie i innych narządach w postaci bronzowo-żółtej hemosideriny. Zniszczenie dużej ilości krwinek powoduje zwiększenie działalności narządów krwiotwórczych, przedewszystkiem szpiku kostnego i sprowadza objawy niedokrwistości. Hemoliza w wyższym stopniu rozwoju może wywołać śmiertelne zapalenie nerek, wskutek podrażnienia przez wydzielającą się hemoglobinę, lub w razie zniszczenia