Hormonami nazywamy wszystkie związki podtrzymujące tak zwaną korelację chemiczną, t. j. ściśle określony stosunek pomiędzy czynnościami chemicznemi poszczególnych narządów. Już z małej objętości najważniejszych gruczołów naczyniowych (ciałka nabłonkowe tarczycy — parathyreoideae u człowieka są czterema ziarenkami wielkości nasionka słonecznika, przysadka nie jest większą od orzecha laskowego, miąższowa część nadnercza jest cieniutką warstewką o powierzchni 4—5 cm kwadratowych), wynika, że ilość tych wyrabianych przez nie wydzielin musi być znikomo mała.
Mamy więc do czynienia z odczynnikami o działaniu niemniej mocnem, niż działanie najsilniejszych trucizn. Rzeczywiście mamy dwa równoległe szeregi chorób, z których jedne są skutkiem obecności w ustroju zbytecznej ilości tych hormonów, a drugie — głodu hormonowego, wskutek tak zwanej organolepsji czyli niewystarczającej czynności, albo zupełnego zaniku odpowiednich gruczołów. Zarówno pierwsze jak i drugie mają też wyraźne cechy zatruć.
Wśród zjawisk zależnych od braku pewnej ilości zasadniczych pierwiastków szczególne dla nas znaczenie mają: głód tlenowy, oraz niodostateczna zawartość wody w organizmie. Są to ważne czynniki w powstawaniu zatruć chemicznemi środkami bojowemi, mianowicie truciznami działającemi na ośrodki oddechowe.
Jakkolwiek skład chemiczny organizmu obfituje w tlen, zawierając go około 65% w stanie połączeń chemicznych, a przeważnie w stanie wody, jednakże najważniejszem źródłem tlenu okazuje się powietrze i ustrój zwierzęcy, pozbawiony tlenu w stanie wolnym, istnieć nie może. Anaerobioza — utlenienie jednych składników kosztem odtlenienia innych, w warunkach istnienia kręgowców ustępuje na dalszy plan, i jest raczej rzadkim wyjątkiem, mającym znaczenie wyłącznie w pewnych specjalnych zadaniach przemiany materji, mianowicie w głodzie tlenowym. Głód tlenowy jest niezbędnym skutkiem takich zmian w organizmie, w których zawartość tlenu we krwi staje się mniejszą niż w normie. Do takich zmian należą.
1) Nieprawidłowy skład otaczającego powietrza, ściślej rzecz biorąc, za małe cząsteczkowe ciśnienie tlenu. Organizm nie może
