Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/058

— 52 —

tości powierzchnię najmniejszą. Na tem też polegają tak ważne dla wielu procesów fizjologicznych zjawiska rozpowszechniania płynów na powierzchni ciał stałych.
 W płynach, których dyspersja dosięgła już granicy cząsteczki, zjawiska napięcia powierzchniowego mogą powstać tylko w miejscu zetknięcia się tego płynu ze ścianami naczynia i z powietrzem, w rozczynach zaś koloidalnych miejscem takiem jest powierzchnia każdej dyspersowanej cząsteczki.
 Równoważne sił napięcia powierzchniowego są skierowane prostopadle do powierzchniowej warstewki kropli rozczynu i dlatego powierzchniowe napięcie takich koloidalnych rozczynów jest bardzo nieznaczne; wskutek tego gele dążą do wytworzenia kłaczków, sole do tworzenia kropel znacznej wielkości. Skutkiem tego powstają też trwałe zmiany właściwości rozczynów koloidalnych, których dyspersowane cząsteczki dążą do skupienia się na powierzchni i do tworzenia warstw różnej koncentracji, skąd powstaje zdolność koloidalnych rozczynów do samorzutnego stężenia się.
 Stopień dyspersji faz nie jest bynajmniej czemś stałem i waha się od stanu prawdziwych emulsyj i suspensyj do stanu rozczynów bliskich dyspersji molekularnej.
 Wogóle rozróżniamy następujące odmiany jako stopnie dyspersji.
 1) Cząsteczki, które można zauważyć w badaniu mikroskopowem; najmniejsza średnica ich nie zniża się ponad 0,1 μ (0.0001 mm). Cząsteczki takie mogą być oddzielone od dyspersującej fazy zapomocą zwykłego sączenia przez papier. Napotykamy je w zwykłych suspensjach i emulsjach. Nazywają je mikronami.
 2) Cząsteczki mniejsze, aż do 0,6 μμ (0.0000006 mm), można zauważyć tylko zapomocą badania ultramikroskopowego. Przechodzą one łatwo przez najlepszy papier do filtrowania, lecz mogą być oddzielone od fazy dyspersującej zapomocą specjalnych ultrafiltrów z żelatyny lub kolodium, w zwykłych warunkach nie mogą one przejść przez błonkę dializatora. Nazwano je ultra-mikronami. Stanowią one typową cechę rozczynów koloidalnych. Każda taka cząsteczka zawiera kilka molekuł substancji dyspersowanej, a w razie emulsoidów, może się do nich przyłączyć (przez adsorpcję) jeszcze pewna ilość molekuł rozczynnika (tak zwane lyofilne koloidy), tworząc złożoną cząsteczkę jakby rozczynu o innej koncentracji. W taki sposób rozczyn staje się optycznie jednolitym, co jest zasadniczą cechą tego rodzaju koloidów.
 3) Cząsteczki mniejsze od 0,6 μ są zupełnie niewidzialne