w obojętnym odczynie i temperaturze 37°C, są niemal bezwzględnie stałemi związkami. Odczyn zasadowy może powiększyć znacznie zdolność do utleniania. Tak np. pyrogallol, dość stały w kwaśnych lub obojętnych rozczynach, jest typowym pochłaniaczem tlenu w reakcji zasadowej. Z alkoholu benzylowego w obecności węglanu sodu bardzo łatwo wytwarza się kwas benzoesowy, co stwierdzono również dla aldehydu salicylowego. Ponieważ równowaga pomiędzy jonami H’ i OH’ w ustroju jest bardzo niestała, więc też i wzmożenie się odczynów utleniania wskutek chwilowej przewagi jonów (OH) staje się zupełnie możliwe. W innych wypadkach dało się zauważyć, że przebieg utleniania bywa znacznie ułatwiony w obecności pewnych aktywatorów. Takiemi dla organizmu zwierząt mogą być żelazo i w wyjątkowych razach miedź, składniki barwników oddechowych; w pewnych jednak wypadkach rolę podobną odgrywa również mangan.
Warunki procesu utleniania w organizmie zmuszają nas do przypuszczania, że przebieg tej reakcji w ustroju jest inny niż w probówce (in vitro). Stosownie do tego, mamy cały szereg teoryj utleniania. Pierwszą próbą takiej teorji była teorja działania ozonu (Schönbein 1845), odrzucona następnie, okazało się bowiem, że ozon jest dość mocną trucizną komórkową, oprócz tego nie można go było w żaden sposób wykazać ani w organizmie zwierzęcym ani w roślinnym.
Drugą teorją jest teorja aktywacji podczas redukcji, czyli rozszczepiania nieczynnej molekuły O2 przez wodór w stanie powstawania, na dwa czynne atomy, z których jeden łączy się z wodorem i daje wodę, a drugi utlenia inne substancje. Powstanie wodoru i węglowodorów zachodzi w zjawiskach anaerobiozy. Tak np. podczas fermentacji masłowej, cukier gronowy rozkłada się w sposób następujący: C6H12O6 = C4H8O2 + 2CO2 + 4H. Autorem tej teorji jest Hoppe Seyler.
Trzecią teorję — teorję powstawania nadtlenków zaproponował Traube. Składa się ona z dwóch założeń: pierwsze, że łatwe do utlenienia substancje rozkładają wodę, tworząc jon hydroksylowy, wytwarzając jednocześnie czynny wodór; drugi, że ten czynny wodór łączy się z cząsteczkami tlenu, tworząc nadtlenek wodoru, będący właśnie czynnikiem utleniania.
| Mamy więc: | 1) R + 2H2O = R(OH2)2 + 2H’ 2) O2 + 2H’ = H2O2 |
W nieco innej formie przedstawia powstawanie nadtlenków teorja Englera. Według niej, na substancje łatwo utleniające się
