Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/128

 e) Działania na lipoidy. Są one dotychczas bardzo mało zbadane, chociaż posiadają bez wątpienia poważne znaczenie w szeregu odczynów najbardziej złożonych. Jako przykład można przytoczyć współdziałanie pomiędzy lecytyną a saponinami, trucizną żmii i toksynami bakteryjnemi, jak również rolę odgrywaną w organizmie w procesach odtrucia przez cholesterynę.
 f) Działania na ustroje jednokomórkowe, chwilowe porażenie (zanik ruchów wymoczków) lub śmierć.
 Każdy rodzaj drobnoustrojów posiada odporność i wrażliwość swoistą. Dla pasorzytów wyżej stojących, należących do pierwotniaków, jak np. pasorzyty zimnicy, kiły, pewnych chorób podzwrotnikowych (trypanosomiazy), mamy wyraźny etiotropizm, czyli drobnoustroje te są wrażliwsze na działanie niektórych środków, niż komórki chorego organizmu, wskutek czego można je zabić w żywym ustroju. Takiemi zabójczemi dla nich środkami są: chinina, pewne organiczne pochodne arsenu i niektóre barwniki anilinowe. Jednakże dla większości drobnoustrojów mamy stosunek odwrotny, niektóre ustroje są wogóle najbardziej odporne wśród żywych komórek, szczególnie gdy znajdują się w stanie zarodników, np. zarodniki wąglika (Baccillus anthracis). Takich najodporniejszych tworów używamy zazwyczaj do sprawdzania działania tego rodzaju trucizn, noszących nazwę antyseptycznych. Istnieje szereg trucizn o wzrastającem znaczeniu antyseptycznem swoistem dla danego gatunku drobnoustrojów (bakteryj) niezależnie od innych właściwości tych trucizn. Wogóle środki antyseptyczne prócz bakteryj zabijają też inne komórki, naodwrót większość najmocniejszych trucizn, jak np. trucizny układu nerwowego, jest bezwzględnie nieczynna w stosunku do bakteryj.
 g) Działanie na izolowane komórki organizmów wyższych, jak np. nabłonek migawkowy, plemniki, leukocyty, których zatrucie łatwo daje się zauważyć w postaci zaniku ruchów i zwłaszcza na krwinki czerwone, których uszkodzenie wywołuje hemolizę. Chwilowe osłabienie lub zanik ruchów (paraliż odwracalny) jest cechą działania trucizn narkotycznych, a stały zanik przejawów życiowych — cechą tak zw. trucizn protoplazmatycznych, czyli komórkowych; rozpuszczenie się w otaczającym płynie jest oznaką przejaw cytolitycznych, a w stosunku do krwinek — hemolitycznych.
 h) Działania na izolowane narządy; bardzo dogodnemi przedmiotami dla doświadczeń porównawczych są:
 1. tak zw. nerwowo-mięśniowy preparat żaby;
 2. izolowane serce żaby lub żółwia, używane bez specjal-