Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/252

ilości CO₂, ale na czem polegają odczyny pomiędzy składnikami układu nerwowego i czadu i jakie są stosunki ilościowe pomiędzy pochłoniętym a wydzielonym czadem jest jeszcze zagadnieniem nierozwiązanem. W każdym razie, poczynając od pewnego bardzo nieznacznego stężenia w powietrzu, mamy ściśle określone stosunki pomiędzy stężeniem a czasem powstawania pierwszych objawów zatrucia. Powstaje więc wyraźne nagromadzenie trucizny w organizmie. Pierwotnem miejscem nagromadzenia jest bezwątpienia hemoglobina krwi, z którą CO wstępuje w połączenie chemiczne, podobnie jak tlen i niektóre inne gazy. Przy analizie krwi trupów zmarłych wskutek zatrucia CO znaleziono 57 — 83% absolutnego nasycenia, co odpowiada około 0,02 trucizny na kg.
 Ponieważ po znacznych utratach krwi, a również w pewnych chorobach połączonych z niedokrwistością, zawartość hemoglobiny we krwi może się zmniejszać do 20% normalnej zawartości (przeciętnie do 0,7% wagi ciała), nie wywołując jednak natychmiastowej śmierci, już z tych danych wynika, że zmiany krwi, mianowicie brak oksyhemoglobiny, nie są jedyną przyczyną trujących właściwości czadu.
 Wrażliwość rozmaitych gatunków zwierząt na czad jest wogóle zależna od wytrzymałości tkanki względem braku tlenu. Zwierzęta pozbawione hemoglobiny we krwi, jak owady, raki, robaki, ślimaki, mogą żyć całe dnie w sztucznej atmosferze z 79% CO i 21% O₂, przyczem są one również bardzo odporne na brak tlenu w powietrzu. Ryby, płazy i gady, dzięki zdolności chwilowego zawieszania przemiany materji i odpowiedniej niewrażliwości komórek na brak tlenu, są wogóle tysiąc razy odporniejsze od ssaków, wśród których znów najmniej wrażliwemi są te, które mogą zapadać w sen zimowy (np. jeże, świstaki i t. p.). Najczulszemi z kręgowców są ptaki, szczególnie drobne, jak np. wróble. Giną one w ciągu 3 kwadransów w obecności w powietrzu 0,12% CO, a w 4 — 5% umierają natychmiast. Dlatego mogą one służyć jako bardzo czuły odczynnik na obecność CO w powietrzu (mieszkaniach i zakładach).
 Człowiek należy, prawdopodobnie wskutek wysoce rozwiniętego układu nerwowego, do zwierząt bardzo wrażliwych na czad. Próg działania według danych rozmaitych autorów waha się od 0,06% (w wyjątkowych wypadkach aż do 0,2%). Za niebezpieczne stężenie uznano 0,2 — 0,3%. Wyniki zatrucia zależą oczywiście, jak w działaniu trucizn nagromadzających się w ustroju wogóle, od czasu działania, więc od iloczynu ct.