Strona:PL Ludwik Ćwikliński O przechowywanym w zbiorze pism Ksenofontowych Traktacie o dochodach.djvu/8

Ta strona została przepisana.

ono formy dialogu; jest to traktat, albo raczej broszura polityczna, napisana – niektórzy uczeni dawniejsi mniemali: mowa wygłoszona – z powodu pewnych danych okoliczności, w celu osiągnięcia pewnych celów finansowej i politycznej natury. Chcąc się przyczynić do naprawy stosunków finansowych państwa ateńskiego, które około połowy IV-go wieku przed Chr. były nader niepomyślne, autor różne w tym względzie zaleca środki; szczegółowe rozprowadzenie projektów stanowi główną treść dziełka. Dawniejsi uczeni nader silnie podkreślali niepraktyczność wywodów autora. Atoli inskrypcje, niektóre świadectwa mówców współczesnych i odkryta przed kilku dziesiątkami lat Arystotelesowa Konstytucja Aten świadczą, że ten i ów szczegół, przez autora zalecony, w czasach następnych w życie został wprowadzony; czy się to stało wskutek broszury, czy też niezależnie od niej, na to pytanie odpowiedzieć wprawdzie nie można^[1]. Zasadnicza myśl głównego projektu autora była błędna. Łudził się on mniemając, że skarby kopalni w Laurjon nie mogą się wyczerpać, a praca mnóstwa niewolników w tych kopalniach zaradzić może biedzie ludności ateńskiej. Pomysły, jakie autor w tym związku rozwija, są w każdym razie charakterystyczne; są to po części idee, które w nowszych czasach były i są przedmiotem rozważań, tudzież akcyj społeczno-politycznych: spotykamy w broszurze pomysły centralizacji, upaństwowienia

↑ Już Böckh, Schäfer (Demosthenes u. s. Zeit) i inni uczeni zwrócili uwagę na to, że niektóre εις φυλαϰήν ϰαί σωτηρίον πόλιων zalecone urządzenia weszły w życie w II połowie w. IV., mianowicie za rządów Eubulosa. – Waszyński, de servis Atheniensium publicis, dissert. inaugur. Berolin. 1898, wykazał, że między r. 350 a 330 zaprowadzono w Atenach niewolników państwowych (δημόσιοι έργαται), ale ani w przybliżeniu nie w takiej liczbie, jak doradza autor traktatu); słusznie przytem nadmienia, że państwo dobrze na tem wychodziło, zatrudniając niewolników publicznych. – Ardaillon, les mines du Laurion dans l'antiquité, Paris 1897, udowodnił, wedle Herzoga i innych (sam bowiem pracy tej, powszechnie chwalonej, w rękach nie miałem), że w połowie w. IV roboty w kopalniach w Laurjon wykonywano intensywniej i racjonalniej, aniżeli wpierw. – Ziebarth, das griechische Vereinswesen (Preisschriften der fürstl. Jabłonowski’schen Gesellsch. in Leipzig XXXIV, 1896), str. 18 n. słusznie wskazał na to, że rady autora broszury, by ożywić ruch w kopalniach przez wciągnięcie do współudziału zrzeszeń prywatnych i kooperatywę 10 fil rzeczywiście były rozumne; por. o tych zrzeszeniach poniżej r. IV. – Rudolf Herzog w artykule: Zu Xenophons Πόροί, ogłoszonym w księdze zbiorowej, ofiarowanej w r. 1914 Hug. Blümmerowi (Festgabe Hugo Blümmer überreicht zum 9 August 1914, Zürich 1914, str. 469–480) zestawia, str. 479 n., jako wyniki projektów, przedłożonych przez autora broszury, jeszcze następujące szczegóły: 1) życzeniu autora III 3, aby ἐμπορίου ἀρχῇ spiesznie a sprawiedliwie załatwiała procesy, stało się zadość przez wydanie (przed r. 342) prawa o διϰαι έμμηνοι; 2) funkcje opiekunów sierot (ὀρφανοφύλακες, II 7) objął wedle Arystotelesa Άϑ. πολ. 56 αρχων έπύνυμος; 3) funkcje opiekunów metojków pietolxomu 20.xes, których antor broszury II 7 radzi powołać do życia, spełnia wedle Arystotelesa Άϑ. πολ. 58 αρχων πολέμαρχος; 4) αρχων έγϰτηοις dla metojków (II 6) częściej się zdarza w w. IV; 5) zdarzają się również dowody uznania dla obcych έμποροι i ναύϰληροι (II. III 4).

[1] Już Böckh, Schäfer (Demosthenes u. s. Zeit) i inni uczeni zwrócili uwagę na to, że niektóre εις φυλαϰήν ϰαί σωτηρίον πόλιων zalecone urządzenia weszły w życie w II połowie w. IV., mianowicie za rządów Eubulosa. – Waszyński, de servis Atheniensium publicis, dissert. inaugur. Berolin. 1898, wykazał, że między r. 350 a 330 zaprowadzono w Atenach niewolników państwowych (δημόσιοι έργαται), ale ani w przybliżeniu nie w takiej liczbie, jak doradza autor traktatu); słusznie przytem nadmienia, że państwo dobrze na tem wychodziło, zatrudniając niewolników publicznych. – Ardaillon, les mines du Laurion dans l'antiquité, Paris 1897, udowodnił, wedle Herzoga i innych (sam bowiem pracy tej, powszechnie chwalonej, w rękach nie miałem), że w połowie w. IV roboty w kopalniach w Laurjon wykonywano intensywniej i racjonalniej, aniżeli wpierw. – Ziebarth, das griechische Vereinswesen (Preisschriften der fürstl. Jabłonowski’schen Gesellsch. in Leipzig XXXIV, 1896), str. 18 n. słusznie wskazał na to, że rady autora broszury, by ożywić ruch w kopalniach przez wciągnięcie do współudziału zrzeszeń prywatnych i kooperatywę 10 fil rzeczywiście były rozumne; por. o tych zrzeszeniach poniżej r. IV. – Rudolf Herzog w artykule: Zu Xenophons Πόροί, ogłoszonym w księdze zbiorowej, ofiarowanej w r. 1914 Hug. Blümmerowi (Festgabe Hugo Blümmer überreicht zum 9 August 1914, Zürich 1914, str. 469–480) zestawia, str. 479 n., jako wyniki projektów, przedłożonych przez autora broszury, jeszcze następujące szczegóły: 1) życzeniu autora III 3, aby ἐμπορίου ἀρχῇ spiesznie a sprawiedliwie załatwiała procesy, stało się zadość przez wydanie (przed r. 342) prawa o διϰαι έμμηνοι; 2) funkcje opiekunów sierot (ὀρφανοφύλακες, II 7) objął wedle Arystotelesa Άϑ. πολ. 56 αρχων έπύνυμος; 3) funkcje opiekunów metojków pietolxomu 20.xes, których antor broszury II 7 radzi powołać do życia, spełnia wedle Arystotelesa Άϑ. πολ. 58 αρχων πολέμαρχος; 4) αρχων έγϰτηοις dla metojków (II 6) częściej się zdarza w w. IV; 5) zdarzają się również dowody uznania dla obcych έμποροι i ναύϰληροι (II. III 4).

[1]