Strona:PL Marivaux - Komedye.djvu/018

faktem, istniejącym już z chwilą podniesienia kurtyny, niedyskutowanym i nieodmiennym, wartością stałą, w której nie przypuszcza się żadnych zmian i odcieni, jak również żadnych różnic indywidualnych. Nie znaczy to, aby kobiece typy Moliera nie miały swoich odrębnych fizyognomii; mają je niewątpliwie w stosunku do otoczenia, t.j. przedewszystkiem w sposobie w jaki przeciwstawiają się »tyranii« rodziców lub opiekunów; ale para kochanków, jako taka, pozostaje stale czystą konwencyą, niemal rekwizytem. Jedyne ślady życia w stosunkach między nimi, to parę miłych scenek »zwad miłosnych«, jakie, prócz sztuki pod tym tytułem, mamy w innych komedyach Moliera (Mieszczuch szlachcicem, Świętoszek). Są jeszcze dwie sztuki, które pozwalałyby się dopatrywać drogowskazu, za którym poszedł Marivaux i jakby przedsmaku przyszłego „mariuaudage’u“, mianowicie Księżniczka Elidy i Dostojni współzalotnicy, ale te dwa utwory najbardziej oficyalnie dworskiego repertuaru Moliera rozgrywają się w świecie zbyt papierowych uczuć, aby je można było brać w rachubę. Marivaux (mówię ciągle z punktu widzenia teatru francuzkiego, bowiem dawno przedtem, Szekspir znał już, jak i największe, tak i te drobne sekrety ludzkiej duszy) pierwszy postawił tę prostą hipotezę, że, jeśli istnieje uczucie, to musiało kiedyś powstać, że nie zbudziło się ono odrazu, równocześnie,