Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 1.pdf/98

dukcyi burżuazyjnej są naturalne, ekonomiści chcą powiedzieć przez to, że są to stosunki, w których stwarza się bogactwo i rozwijają się siły produkcyjne według praw natury. A więc te stosunki są prawami naturalnemi, niezależnemi od wpływu czasu. Są to prawa wieczne, które muszą zawsze rządzić społeczeństwem. A więc historyja istniała, ale obecnie już jej nie ma. Historyja istniała, ponieważ istniały instytucyje feudalne, a w tych spotykamy stosunki produkcyi zupełnie różne od tych, które widzimy w społeczeństwie burżuazyjnem, a które ekonomiści chcą uważać jako naturalne, a zatem wieczne.
 Feudalizm miał również swój proletaryjat — poddaństwo, w którem się zawierały zarodki burżuazyi. Produkcyja feudalna miała również dwa sprzeczne pierwiastki, które mianują także złą i dobrą stroną feudalizmu, nie biorąc pod uwagę, że zawsze zła strona brała górę nad dobrą. Zła strona wywołuje ruch, wytwarza historyję) pociągając za sobą walkę. Jeżeli w epoce panowania feudalizmu ekonomiści, zachwyceni cnotami rycerskiemi, harmoniją między prawami i obowiązkami, patryjarchalnem życiem miast, pomyślnym stanem przemysłu domowego po wsiach, rozwojem przemysłu uorganizowanego w korporacyje, związki i cechy, jednem słowem, zachwyceni wszystkiem, co tworzy piękną stronę feudalizmu, jeśliby postawili sobie za zadanie usuwać wszystko, co zaciemnia ten obraz: poddaństwo, przywileje, anarchiję, cóż by się wtedy stało? Zniweczonoby wszystkie czynniki walki i przytłumiono by w zarodku rozwój burżuazyi. Postawiono by sobie niedorzeczne żądanie usunięcia historyi.
 Kiedy burżuazyja zwyciężyła, nie było mowy ani o złej, ani o dobrej stronie feudalizmu. Siły produkcyjne, które się rozwinęły pod wpływem bużuazyi za czasów feudalizmu, przeszły w jej posiadanie. Wszystkie dawne ekonomiczne i odpowiednie im społeczne stosunki, forma polityczna, która była oficyjalnem wyrażeniem dawnego społeczeństwa, wszystko to zostało złamanem.
 A więc, ażeby dobrze ocenić produkcyję feudalną, trzeoa ją uważać jako sposób produkcyi, opartej na antagonizmie. Trzeba wykazać, jak tworzyło się bogactwo wśród tego antagonizmu, jak siły produkcyjne rozwijały się jednocześnie z antagonizmem klasowym, jedna z tych klas, przedstawiająca sobą złą stronę, wadę społeczeństwa, wzrastała ciągle, aż dopóki materyjalne warunki jej usamowolnienia nie dorosły do emancypacyi. Czyż nie jest to dosyć powiedzieć, że sposób produkcyi, stosunki, w jakich sity produkcyjne się rozwijają, nie stanowią wcale praw wiecznych, ale odpowiadają określonemu rozwojowi ludzi i ich sil produkcyjnych, i ze zmiana, powstała w siła-h produkcyjnych ludzi, sprowadza z konieczności zmiano w stosunkach produkcyi. Ponieważ najważniejszem jest me dać się pozbawić owoców cywilizacyi, zdobytych sil produkcyjnych, trzeba zatem znieść tradycyjne formy, w których one były wytworzone Od tej chwili klasa rewolucyjna staje się zachowawczą.
 Burżuazyja rozpoczyna swoje istnienie wraz z proletaryjatem, który ze swej strony jest resztką proletaryjatu z feudalnych czasów. W ciągu swego rozwoju historycznego burżuazyja rozwija w sobie charakter antagonistyczny, który z początku jest mniej lub więcej zamaskowanym i utajonym. W miarę jak burżuazyja się rozwija,