1851. Drobni chłopi tworzą olbrzymią masę, której członkowie w jednakich żyją warunkach. Stosunki wzajemne mało są rozwinięte. Sposób produkcyi chłopskiej zamiast ułatwiać komunikacyję oddziela tylko jednych od drugich. Przyczyną odosobnienia jest również niski stan francuskiej komunikacyi i nędza chłopska. Parcela na której wieśniak pracuje, nie pozwala na podział pracy, zastosowanie nauki agronomii. Wobec tego nie można myśleć o rozwoju różnorodnych elementów, różnicy w zdolnościach, o rozkwicie społecznych stosunków. Każda rodzina chłopska wystarcza niemal sama sobie, produkuje bezpośrednio przeważną część środków spożywczych zdobywając w ten sposób środki do życia raczej za pomocą wzajemnej wymiany sił z przyrodą, aniżeli za pomocą stosunków społecznych. Parcela, chłop i rodzina; tuż obok druga parcela, drugi chłop i druga rodzina. Oto trzy elementy. — Kopa takich parcel stanowi wieś, kopa wsi — departament. Tak więc wielka masa narodu francuskiego składa się z sumy jednorodnych części, tak jednorodnych jak kartofle w worku. Jeżeli miliony rodzin, żyjące w pewnych określonych warunkach ekonomicznych, odróżniają się sposobem życia, wykształceniem, interesami od innych klas, jeżeli stają wobec nich wrogo, wówczas tworzą one klasę społeczna. Skoro zaś między członkami istnieją tylko lokalne związki, a tożsamość interesów nie wytwarza wspólności, związku ogólniejszego, narodowego, politycznej organizacyi, wówczas członkowie ci, jak np. drobni chłopi nie tworzą wcale odrębnej klasy, nie są zdolni wystąpić we własnem imieniu w izbie lub konwencie. Sami przedstawicielami swych interesów być nie mogą, musi je zatem reprezentować ktoś inny. Przedstawiciel musi zarazem być ich panem, posiadającym autorytet musi mieć władzę nieograniczoną, za pomocą której mógłby ochraniać ich i bronić przed innemi klasami. Polityczny wpływ drobnego chłopstwa znajduje swój pełny wyraz wówczas, gdy społeczeństwo podporządkowane zostanie władzy wykonawczej. Tradycyja historyczna zrodziła w chłopach francuskich przesadną wiarę, wedle której człowiek, zwany Napoleonem, zajmie się ich losem, podniesie dobrobyt. I znalazło się indywiduum, które mianowało się Napoleonem. Łatwo mu było zwać się w ten sposób, kodeks Napoleona bowiem zastrzega: La recherche de la paternité est interdite.[1] Po dwudziestoletniej włóczędze, po fantastyczych awanturach, przyszła wreszcie chwila, w której legenda poczyna się sprawdzać, człowiek, któremu na imię Napoleon, zostaje cesarzem Francuzów. Idée fixe[2] siostrzeńca urzeczywistniła się dzięki istnieniu wśród najliczniejszej klasy we Francji tejże samej idei. Mogą mi jednak zarzucić: a powstania chłopskie, których widowiskiem była połowa Francyi, a łowy z naganką, urządzane przeciw chłopom, a masowe areszty i transportacyje chłopów?.. Od Ludwika XIV nie było we Francyi podobnego prześladowania chłopów „za demagogiczne agitacyje i czyny.“ Należy jednak zrozumieć, że dynastyja Bonapartych nie reprezentuje wcale rewolucyjnego - lecz konserwatywnego chłopa, nie popiera interesów tej części ludu wiejskiego, która patrzy dalej, aniżeli sięgają granice parceli, ale, i owszem, popiera tych, którzy
Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 2.djvu/73
Ta strona została przepisana.
