lenie porządku burżuazyjnego. Ale silny i nieograniczony rząd — jestto druga z rzędu idée napoléonienne, którą drugi Napoleon zamierza urzeczywistnić — powołany jest do obrony tego materyjalnego porządku, jak o tem świadczą proklamacyje Bonapartego, wydane przeciw zbuntowanym chłopom.
Obok hypoteki, nałożonej przez kapitał, ciążą na parceli podatki. Podatki są źródłem życia biurokracyi, armii, klechów, dworu, słowem całego aparatu władzy wykonawczej. Silny rząd znaczy to samo, co wysokie podatki. Własność parcelowa z natury swojej najlepiej się nadaje do utworzenia podstawy dla wszechpotężnej, niezliczonej biurokracyi. Dzięki jej na całym obszarze rozmaite stosunki i ludzie podchodzą pod jeden i ten sam strychulec. Wzgląd ten pozwala oczywiście rządowi scentralizowanemu oddziaływać jednostajnie we wszystkich kierunkach, na wszystkich punktach tej jednolitej masy i niszczy zarazem wszelkie arystokratyczne stopnie, przejścia, pośredniczące między ludem a władzą państwową. Władza ta może bezpośrenio wdawać się w sprawy ludu za pomocą swych organów podwładnych. Wreszcie stan taki wytwarza stale nadmiar pozbawionej zajęcia ludności, która, nie mogąc znaleźć pomieszczenia ani na wsi, ani w mieście, sięga po niższe urzędy państwowe i prowokuje niejako tworzenie nowych posad. Napoleon, zdobywszy bagnetami nowe rynki zbytu, splądrowawszy kontynent, zwrócił ludności z procentem pobrane od niej podatki. Wówczas były one kolcem, raniącym przemysł chłopski, dziś obrabowują go z ostatnich środków pomocniczych, niwecząc do reszty władzę oporu, stawianego nędzy. Liczna biurokracyja, ugalonowana i dobrze karmiona — oto znowu idée napoléonienne, którą drugi Bonaparte najłatwiej mógł zrealizować. Był on zmuszony obok rzeczywiście istniejących klas społecznych wytworzyć sztucznie nową kastę, dla której utrzymanie rządów jego było kwestyją życia. Jedną z pierwszych jego operacyj finansowych było podwyższenie pensyj urzędników do wysokości, jaką miały dawniej, i utworzenie nowych synekur.
Idée napoléonienne jest również panowanie klechów. Przedstawia się ono jako jeden ze środków, którymi rozporządza władza wykonawcza. Jeżeli jednak dawniej chłop na świeżo proklamowanej parceli, będącej w zgodzie ze społeczeństwem, w zależności od sił przyrody, poddanej autorytetowi, ochraniającemu ją z góry, był religijnym, to dzisiaj, obdłużony, w niezgodzie ze społeczeństwem i władzą, musi być z natury rzeczy niereligijnym. Niebo było wcale pięknym dodatkiem do świeżo nabytego wąskiego szmatu ziemi, zwłaszcza że spuszczało deszcze lub słońca promienie, ale skoro stało się ono wynagrodzeniem wzamian za zlicytowaną parcelę, wówczas musiało się zmienić w przedmiot napaści i łajań. Klecha występuje wówczas wobec ludu jako poświęcony wyżeł ziemskiej, doczesnej policyi. Ideał ten należał również do rzędu idées napoléoniennes. Wyprawa na Rzym odbędzie się kiedyś, nie we Włoszech jednak, lecz w samej Francyi, ale w znaczeniu wprost odmiennem od tego, jakie nadaje jej pan de Montalembert.
Nakoniec kulminacyjnym punktem idées napoléoniennes jest przewaga armii Armia była point d’honneur[1], parcelowych chło-
- ↑ Punktem honoru.
