pieniądze papierowe z kursem przymusowym (continental bills), nareszcie na większą jeszcze daleko skalę przeprowadzone eksperymenty asygnat francuskich. Większość pisarzy angielskich ówczesnych pomieszała cyrkulacyję banknotową, która reguluje się według praw zupełnie odrębnych z obiegiem znaków wartościowych lub papierów państwowych z kursem przymusowym i podczas gdy przypuszczają, iż dają wyjaśnienie zjawisk tego obiegu przymusowego z praw metalicznej cyrkulacyi, to w rzeczywistości abstrahują oni prawa pierwszego ze zjawisk tej ostatniej. Pomijamy cała tę masę pisarzy z okresu 1800 — 1809 i zwracamy się wprost do Ricardo o tyleż dlatego, iż on obejmuje swych poprzedników i ich poglądy ostrzej formułuje, jak i dlatego, iż postać, jaką on nadal teoryi pieniędzy, aż do chwili obecnej panuje w prawodawstwie bankowem angielskiem.
Ricardo, jak i jego poprzednicy zwala w jedno cyrkulacyję banknotów, czyli pieniędzy kredytowych z obiegiem zwykłych znaków wartościowych. Najważniejszym dla niego faktem jest deprecyjacyja pieniędzy papierowych i jednoczesny wzrost cen towarowych. Czem kopalnie amerykańskie były dla Hume’a, tem prasy banknocetli z ulicy Thread-needle Street są dla Ricardo i on sam wyraźnie identyfikuje w jednem miejscu obydwa te czynniki. Pierwsze jego pisma, zajmujące się kwestyją pieniężną, przypadają na czas silnej polemiki pomiędzy bankiem angielskim, po którego stronie znajdowali się ministrowie i partyja wojny, a ich wrogami, koło których zgrupowała się opozycyja parlamentarna, whigowie i partyja pokoju. Zjawiły się one jako poprzedniki słynnego sprawozdania Bullionkomitetu z r. 1810, w którym poglądy Ricardo są przyjęte[1]. To szczególne zjawisko, iż Ricardo i jego zwolennicy, uważający pieniądz za zwykły znak wartościowy, nazywają się bullionistami (ludźmi złotych sztab), pochodzi nietylko z nazwy tego komitetu, ale i z samej treści jego nauki. W dziele swem o politycznej ekonomii Ricardo powtórzył i dalej rozwinął też same poglądy, nigdzie wszakże nie badał istoty pieniędzy samych przez się, jak to czynił z wartością zamienną, zyskiem, rentą itd.
Ricardo określa wartość złota i srebra tak samo, jak i wartość wszystkich innych towarów, ilością czasu roboczego, uprzedmiotowanego w nich. Za pomocą nich, jako towarów o określonej wartości, mierzoną zostaje wartość innych towarów. Ilość wiąc narzędzia obiegu określoną zostaje przez wartość jednostki miary pieniężnej z jednej strony i przez sumę wartości zamiennych towarów — z drugiej. Ilość ta zmodyfikowaną zostaje przez ekonomiję w sposobach wypłaty. Ponieważ w ten sposób ilość, w której pieniądze o określonej wartości mogą obiegać, jest określoną i ponieważ wartość ich wewnątrz cyrkulacyi występuje tylko w ich ilości, więc proste znaki wartościowe ich, jeżeli wypuszczone zostaną w proporcyi określonej przez wartość pieniędzy, mogą je zastąpić w obiegu i rzeczywiście:,.obiegające pieniądze znajdują się w stanie najdoskonalszym, składając się wyłącznie z papieru, który posiada tęż samą wartość, co i
- ↑ Ricardo: The high price of Bullion, a proof of the depreciation of Banknotes. London, 1811, 4 edit.
