Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 3.djvu/113

Wystąpił problem z korektą tej strony.

ślona przez koszta wytwórcze szlachetnych metali pozostaje niezmienną. Jeżeli tautologija ma pozostać czemś więcej, niż tautologiją, to spoczywa ona na zapoznawaniu najbardziej elementarnych pojęć. Jeżeli wartość A, mierzona za pomocą B. spada, to wiemy, że może to pochodzić albo od spadku wartości A, albo też od wzrostu wartości B. Również odwrotnie, jeżeli wartość A, mierzona zapomocą B, wzrasta. Jeżeli raz przyjmiemy zamianę tautologii w związek przyczynowy, to wszystko inne objaśnia się z łatwością. Wzrost cen towarowych pochodzi ze spadku wartości pieniędzy, spadek zaś wartości pieniędzy pochodzi — jak z Ricardo wiadomo — z przepełnienia cyrkulacyi, t. j. z tego, iż masa obiegających pieniędzy wzrasta ponad poziom, zakreślony przez własną, wewnętrzną ich wartość i ponad wewnętrzne wartości towarów. W taki sam sposób, naodwrót, objaśnia się powszechny spadek cen towarowych ze wzrostu wartości pieniędzy ponad ich wewnętrzną wartość, wskutek niedostatecznej cyrkulacyi. Ceny więc wzrastają i spadają peryjodycznie dlatego, iż w obiegu peryjodycznie znajduje się zbyt wiele lub zbyt mało pieniędzy.
Jeżeli więc pokaże się gdzieś, iż wzrost cen odbywał się jednocześnie ze zwężeniem cyrkulacyi pieniężnej, a spadek cen z jej rozszerzeniem, to można pomimo to twierdzić, że wskutek pewnego, chociażby statystycznie niedowiedzionego, zmniejszenia lub zwiększenia masy znajdujących się w obiegu towarów, ilość obiegających pieniędzy zwiększyła się lub zmniejszyła, jeżeli nie bezwzględnie, to stosunkowo.
Otóż widzieliśmy, że podług Ricardo ogólne te wahania cen muszą się odbywać i przy czysto metalicznej cyrkulacyi, że się wszakże w drodze przemiany wyrównywają, tak np. niedostateczna cyrkulacyja wywołuje spadek cen towarowych, spadek cen wywołuje wywóz towarów za granicę, ten wszakże wywóz — wwóz pieniędzy do kraju, a ten ostatni musi wywołać ponowny wzrost cen towarowych. Odwrotnie się dzieje przy przepełnionej cyrkulacyi, gdy towary wwożone zostają, a pieniądze wywożone. Ponieważ wszakże, pomimo tych z samej natury ricardowskiej cyrkulacyi pieniężnej wyrastających wahań cen, ich nagła i potężna forma, ich forma kryzysowa, należy do okresów rozwiniętego kredytu,. to staje się zupełnie oczywistem, iż wypuszczanie banknotów nie reguluje się ściśle podług praw metalicznej cyrkulacyi. Cyrkulacyja metaliczna posiada swe lekarstwo w imporcie i eksporcie szlachetnych metali, które natychmiastowo wchodzą w obieg, jako moneta i w ten sposób swym przypływem lub odpływem wznoszą lub zniżają ceny towarowe. Ten sam wpływ na ceny towarowe musi więc sztucznie, w drodze naśladownictwa praw cyrkulacyi metalicznej być wywierany przez banki.
Jeżeli złoto przypływa z zagranicy, to jest to dowód, że cyrkulacyja jest niedostateczna, że wartość pieniędzy jest zbyt wysoką, a ceny towarowe zbyt niskie, a zatem muszą banknoty zostać wrzucone do obiegu w stosunku do nowoimportowanego złota. Oni muszą, odwrotnie, być wycofane z obiegu w stosunku, w jakim złoto z kraju uchodzi. Innemi słowy wypuszczanie banknotów musi być regulowane podług importu i eksportu szlachetnych metali czyli podług kursu wekslowego. Fałszywe przypuszczenie Ricardo, że pieniądz