ziemską we własność narodową[1] i jeżeli uważnie patrzeć będziemy na palce jego banku, to znajdziemy, że on nietylko jedną ręką przyjmuje towary, a drugą wydaje świadectwa za otrzymaną pracę, lecz sam reguluje produkcyją. W ostatniem swem piśmie, Lectures on money, w którem Gray skrupulatnie stara się przedstawić swoje pieniądze robocze, jako czysto burżuazyjną reformę, wpada on w jeszcze bardziej krzyczące absurdy.
Każdy towar jest bezpośrednio pieniądzem — to była teoryja Gray’a, wyprowadzona z jego niezupełnej a zatem mylnej analizy towaru. „Organiczna“ konstrukcyja „pieniędzy roboczych“, „nacyjonalnego banku“ i „składòw towarowych“ jest tylko fantastycznym obrazem, w którym dogmat tumani nas, jako światowładne prawo. Dogmat, że towar jest bezpośrednio pieniądzem czyli że zawarta w nim praca szczególna prywatnej osoby jest bezpośrednio pracą społeczną, nie stanie się — ma się rozumieć — prawdą dlatego, że bank weń wierzy i podług niego postępuje. Bankructwo przyjęłoby raczej w takim wypadku na siebie rolę praktycznej krytyki. To, co u Grav’a było przykryłem i jemu samemu niewiadomem, a mianowicie, że pieniądz roboczy jest ekonomicznie brzęczącym frazesem dla poczciwego życzenia pozbycia się pieniędzy, wraz z nimi wartości zamiennej, z wartością zamienną towaru, a z towarem burżuazyjnej formy produkcyi — to wypowiedzianem zostaje przez kilku angielskich socyjalistów, którzy pisali po części przed, po części po Gray’u[2].
Dla p. Proudhona i jego szkoły zachowanym został honor prawienia poważnych kazań o degradacyi pieniędzy i o wniebowzięciu towaru, jako o jądrze socyjalizmu; — w ten sposób rozpuścili oni socyjalizm w elementarnem nieporozumieniu co do niezbędnego związku pomiędzy towarem i pieniądzem[3].
Potem jak towar w procesie nadawania cen otrzymał swą zdolną do obiegu formę, a złoto swój charakter pieniężny, to obieg przedstawi, a zarazem roztrzj gnie sprzeczności, które proces wymiany towarów zawierał. Rzeczywista wymiana towarów, t j — społeczny obieg materyi odbywa się za pomocą zmiany formy, w której dwoista natura towaru, jako wartości użytkowej i jako wartości zamiennej się rozwija, w której jednak zarazem zmiana formy samego towaru jednocześnie się krystalizuje w określonych formach pieniędzy. Przedstawienie tej zmiany formy jest przedstawieniem cyrkulacyi. Ponieważ widzieliśmy, że towar jest rozwiniętą wartością zamienna tylko przy tym warunku, że istnieje świat towarowy, a z nim razem faktycznie rozwinięty podział pracy, to obieg każe uprzednio przypuszczać wszechstronny proces wymiany i stałe odnawianie się jego
- ↑ „Ziemia powinna być przemienioną we własność narodową“ (l. c. str. 291).
- ↑ Patrz np. Thompsona: An inquiry into the distribution of wealth London, 1827. Bray: Labours wrongs and labours remedy, Leeds, 1839.
- ↑ Za podręcznik tej melodramatycznej teoryi pieniędzy można uważać Alfreda Darimont'a: De la reforme des banques. Paris, 1856.
kapitału narodowego.» (J. Gray: The social system etc. str. 171).
