Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 3.djvu/81

Wystąpił problem z korektą tej strony.

pieczeństwem to uczynić można. Ozłaca on siebie i dom swój. W Azyi, a mianowicie w Indyjach, gdzie zbieranie skarbów występuje, nie jak w gospodarce burżuazyjnej, t. j. nie jako podrzędna funkcyja mechanizmu ogólnej produkcyi, lecz gdzie bogactwo w tej formie jest ostatecznym celem, tam złote i srebrne towory są właściwie tylko estetyczną formą skarbów. W średniowiecznej Anglii złote i srebrne towary były prawnie rozpatrywane tylko jako zwykłe formy skarbu, gdyż wartość ich tylko nieznaczne się zwiększała przez dodawanie surowej pracy. Cel ich polegał na tem, by znowu być wrzuconemi do obiegu, a więc stopień ich dobroci był tak samo przepisanym, jak dla monety. Wzrastające użycie złota i srebra, jako przedmiotów zbytku, wraz ze wzrostem bogactwa, jest rzeczą tak zwykłą, iż dla starożytnych była ona zupełnie zrozumiałą, podczas gdy nowocześni ekonomiści ustanowili fałszywe twierdzenie, jakoby utycie złotych i srebrnych towarów się nie zwiększało w stosunku do wzrostu bogactwa, lecz tylko w stosunku do upadku wartości szlachetnych metali. Ścisłe zazwyczaj ich wykazy co do użycia kalifornijskiego i australijskiego złota przedstawiają zatem wciąż niedobór, gdyż wzrost konsumcyi złota, jako surowego materyjału, nie jest usprawiedliwionym podług ich wyobrażeń przez odpowiedni spadek jego wartości.
Od roku 1810 do 1830, dzięki walce amerykańskich kolonij z Hiszpaniją i dzięki przerwie w pracy kopalnianej, wywołanej przez rewolucyje, roczna produkcyja przeciętna szlachetnych metali zmniejszyła się więcej, niż o połowę. Ubytek monety cyrkulacyjnej w Europie wynosił około ⅙, jeżeli porównać rok 1829 z 1809. Chociaż więc rozmiary wytwarzania się zmniejszyły i koszta produkcyi wzrosły, jeżeli wogóle się zmieniły, to tem niemniej konsumcyja szlachetnych metali jako przedmiotów zbytku, wzrosła znacznie w Anglii już podczas wojny, a na kontynencie od czasów pokoju paryskiego. Podniosła się ona wraz ze wzrostem bogactwa powszechnego (Jacob). Można przyjąć za prawo stałe, że przemiana złotych i srebrnych pieniędzy w przedmioty zbytku ma miejsce głównie podczas pokoju i odwrotna ich przemiana w sztaby, lub monetę — podczas okresów burzliwych. O ile stosunek złotego i srebrnego skarbu, istniejącego w kształcie towaru zbytkowego do szlachetnych metali, służących za pieniądze, jest znacznym, możemy wnioskować z tego, iż w roku 1829 stosunek ten podług Jakoba równał się 2 do 1 dla Anglii, a w całej Europie i Ameryce miało istnieć 4 razy więcej szlachetnych metali w przedmiotach zbytku, niż w pieniądzach.
Widzieliśmy, iż obieg pieniędzy jest tylko przejawem metamorfozy towarów, czyli zmienności formy, w której się odbywa społeczna zamiana materyi. Wraz ze zmianą sumy cen towarów, znajdujących się w obiegu czyli z rozmiarami ich jednoczesnych metamorfoz z jednej strony, z każdorazową zaś szybkością ich zmian formy z drugiej musiała się ogólna suma cyrkulującego złota wciąż rozszerzać lub kurczyć, co jest możliwe tylko pod warunkiem, że ogólna ilość pieniędzy istniejących w pewnym kraju znajduje się ciągle w zmiennym stosunku do sumy pieniędzy cyrkulujących. Ten warunek urzeczywistnionym zostaje przez gromadzenie skarbów. Jeżeli ceny spadają, lub szybkość obiegu wzrasta, to rezerwoary skarbowe pochłaniają wyrzuconą z cyrkulacyi część pieniędzy; jeżeli, naodwrót,