Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 3.djvu/88

Wystąpił problem z korektą tej strony.

płaty mają się rzeczywiście odbyć, pieniądze występują nie jako znikome narzędzia obiegowa, lecz jako znajdujący się w spoczynku byt powszechnego równoznacznika, jako absolutny towar, jednem słowem wstępują do obiegu, jako pieniądze.
Tam, gdzie łańcuch wypłat i sztuczny system ich wyrównania został rozwiniętym, to przy wstrząśnieniach, które gwałtownie przerywają potok wypłat i powstrzymują mechanizm wyrównawczy, pieniądz odrazu przemienia się z gazowej, w mózgu utkanej swej formy miary wartości, w twardy pieniądz, czyli w narzędzie wypłat. W stanie więc rozwiniętej burżuazyjnej produkcyi, gdzie posiadacz towarów oddawna stał się kapitalistą, zna swego Adama Smitha i wytwornie ośmiewa przesądy, jakoby złoto i srebro były jedynemi pieniędzmi, czyli jakoby pieniądz wogóle, w odróżnieniu od wszelkich innych towarów, był towarem absolutnym, — tam raptownie pieniądz występuje znowu nie jako pośrednik w obiegu, lecz jako jedyna równoznaczna forma wartości zamiennej, jako jedyne bogactwo, zupełnie tak samo, jak to pojmuje zbieracz skarbów. Jako taki wyłączny byt bogactwa, przejawiają się pieniądze, nie w idealnej — jak to się dzieje w systemie monetarnym — lecz w rzeczywistej utracie wszelkiego materyjalnego bogactwa. Jest to szczególny moment kryzysów rynku wszechświatowego, który zwie się kryzysem pieniężnym. Summum bonum, którego wówczas wszyscy błagają, jako jedynego bogactwa, jest pieniądz — gotówka, obok której wszystkie inne towary, właśnie dlatego, iż są wartościami użytkowemi, występują jako bezużyteczne, jako błyskotki, zabawki, czyli, jak nasz doktór Luther powiada, jako zwykły strój i fatałaszki.
To gwałtowne przejście z systemu kredytowego do monetarnego dodaje teoretyczny strach do praktycznej paniki i agenci obiegu drżą przed niezbadaną tajemnicą własnych swych stosunków. Wypłaty czynią ze swej strony niezbędnym fundusz rezerwowy, akumulacyją pieniędzy, jako narzędzia wypłat. Tworzenie tego funduszu nie wydaje się już, jak to było przy zbieraniu skarbu, czynnością zewnętrzną względem samego obiegu, ani też, jak przy rezerwie monetarnej, technicznem zatrzymaniem się monety, lecz pieniądz musi powoli być nagromadzonym, by być gotowym dla przyszłych określonych terminów wypłaty. Podczas więc, gdy zbieranie skarbów w abstrakcyjnej formie, w której ono uchodzi za zbogacenie, zmniejsza się wraz z rozwojem burżuazyjnej produkcyi, to zbieranie skarbów, wymaganych bezpośrednio przez proces wymienny, wzrasta, czyli raczej część skarbów, tworzących się wogóle w sferze obiegu towarowego, zostaje zaabsorbowaną jako fundusz rezerwowy narzędzi wypłaty. Czem bardziej rozwiniętą jest burżuazyjna produkcyja, tem bardziej zostają te fundusze rezerwowe ograniczone do niezbędnego minimum. Locke podaje w piśmie swem o zniżeniu stopy procentowej ciekawe wiadomości o rozmiarach tych funduszów rezerwowych z jego czasów. Przekonywamy się zeń, jak znaczną część znajdujących się wogóle w obiegu pieniędzy absorbowały rezerwoary narzędzi wypłaty w Anglii w epoce, gdy system bankowy dopiero zaczynał się rozwijać.
Prawo o ilości znajdujących się w obiegu pieniędzy, o ile się ono wyłania z rozbioru prostego obiegu pieniężnego, zostaje zupełnie