wego byt czysto funkcjonalny i oderwany od swej substancji kruszcowej.
Dotychczas rozpatrywaliśmy kruszec szlachetny w jego podwójnej roli miernika wartości i środka obiegowego. Pierwszą, funkcję pełni on jako idealne, urojone złoto, w drugiej może być zastąpione przez znaki pieniężne. Ale istnieją funkcje, w których musi występować w swej złotej (ewentualnie srebrnej) cielesności, jako towar — równoważnik powszechny, a więc ani idealnie, jak przy mierzeniu wartości, ani przez zastępców, jak w procesie obiegu. Prócz tego istnieje jeszcze jedna funkcja, którą pełni bądź we własnej postaci, bądź przez zastępców, w której wszystkim innym towarom, jako wartościom użytkowym, przeciwstawia się jako jedyne ucieleśnienie ich wartości wymiennej, czyli jako ich wyłączna postać wartościowa. We wszystkich tych wypadkach powiemy, że złoto funkcjonuje jako pieniądz we właściwem znaczeniu w przeciwieństwie do swych funkcyj miernika wartości i monety.
Stały ruch okrężny obydwu przeciwnych metamorfoz czyli ciągłe przechodzenie kupna w sprzedaż znajduje wyraz w bezustannym biegu pieniądza, czyli w jego funkcji perpetuum mobile (nieustannie czynnego mechanizmu) obiegu. Unieruchamia się on — czyli, jak mówi Boisguillebert — przeistacza się z meuble w immeuble (z ruchomości w nieruchomość), z monety w pieniądz — z tą chwilą, gdy szereg metamorfoz zostaje przerwany i sprzedaż nie zostaje uzupełniona przez następujące po niej kupno.
Rozwój obiegu towarów wcześnie rozwija konieczność i namiętność zachowania przy sobie wytworu pierwszej metamorfozy, to jest zmienionej postaci towaru, jej sobowtóra złotego[1]. Sprzedajemy towar nie poto, aby kupić inny, ale poto
- ↑ „Bogactwo pieniężne to poprostu wytwory, które zostały zamienione na pieniądze“. (Mercier de la Rivière: „L’ordre naturel et essentiel des societes politiques. Physiocrates, éd. Daire, I Partie, Paris 1848“, str. 557). „Suma wartości, wyrażona w wytworach, zmieniła tylko postać“ (tamże, str. 486).
