Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/132

sprzedawcy i oddaje go innemu nabywcy. Podczas gdy przy prostym obiegu towarowym dwukrotna zmiana miejsca tej samej monety dokonywa ostatecznego przejścia jej z rąk do rąk, to tutaj dwukrotna zmiana miejsca tego samego towaru powoduje powrót pieniądza do jego pierwotnego punktu wyjścia.
 Powrót pieniądza do punktu wyjścia nie zależy wcale od tego, czy towar został drożej sprzedany, niż kupiony. Ta okoliczność wpływa tylko na wielkość sumy powracającej. Samo zaś zjawisko powrotu pieniądza zachodzi, ilekroć kupiony towar zostaje ponownie sprzedany, czyli gdy krąg P — T — P zostaje całkowicie opisany. Jest to konkretna różnica pomiędzy obiegiem pieniądza, jako kapitału, a jego obiegiem, jako prostego pieniądza.
 Ruch okrężny T — P — T jest całkowicie dokonany z chwilą, gdy sprzedaż jednego towaru przynosi pieniądze, a kupno innego towaru znów je odbiera. Jeśli mimo to pieniądze z powrotem przypłyną, to tylko dzięki ponowieniu całego procesu. Jeśli sprzedam korzec zboża za 3 f. st. i za te 3 f. st. kupię ubranie, to te 3 f. st. są dla mnie ostatecznie stracone. Nie mam z niemi więcej nic do czynienia; należą one już do handlarza ubrań. Jeśli teraz sprzedam drugi korzec zboża, pieniądz znów do mnie przypłynie, ale nie na mocy pierwszej tranzakcji, lecz tylko dzięki jej powtórzeniu. Pieniądz ten znów ode mnie ucieknie, gdy tylko dokończę drugiej tranzakcji i znów coś kupię. Przy obiegu T — P — T wydanie pieniędzy i ich powrót nic nie mają ze sobą wspólnego. Natomiast przy P — T — P powrót pieniędzy jest skutkiem sposobu, w jaki zostały wydatkowane. Jeśli ten powrót nie nastąpi, to operacja jest nieudana lub proces przerwany i nie ukończony jeszcze, gdyż brak jego drugiej fazy: sprzedaży, uzupełniającej kupno i kończącej obieg.
 Ruch okrężny T — P — T ma jeden towar za punkt wyjścia, a kończy się, jako na drugim krańcu, na innym towarze, który wychodzi z obiegu i wkracza w dziedzinę spożycia. Spożycie, zaspokojenie potrzeb, słowem wartość użytkowa jest jego celem ostatecznym. Natomiast obieg P — T — P ma pieniądz za punkt wyjścia, a wkońcu wraca do tego samego punktu. Jego sprężyną poruszającą i celem ostatecznym jest więc sama wartość wymienna.
 W prostym obiegu towarowym obydwa krańcowe wyrazy mają tę samą formę ekonomiczną: oba są towarami, przytem to-