dzinnym dniem roboczym fabrykanci krzyczeli, że motłoch robotniczy składa petycje po to, aby pobierać dwunastogodzinną płacę za dziesięć godzin pracy. Teraz pokazali oni odwrotną, stronę medalu. Płacili za dziesięć godzin, a rozporządzali siłą roboczą przez godzin dwanaście lub piętnaście[1]! O to właśnie im chodziło, o takie fabrykanckie wydanie ustawy o dziesięciogodzinnym dniu roboczym! Byli to ci sami wolnohandlowcy, namaszczeni, ociekający miłością bliźniego, który podczas całej dziesięcioletniej agitacji przeciw cłom zbożowym, wyliczali co do grosza, że przy wolnym wwozie zboża i przy środkach angielskiego przemysłu praca dziesięciogodzinna wystarczy zupełnie do zbogacenia kapitalistów[2].
Dwuletni rokosz kapitału został nareszcie uwieńczony orzeczeniem jednego z czterech najwyższych trybunałów Anglji, Court of Exchequer [Trybunał Izby Skarbowej], który w jednej z wniesionych doń spraw, dnia 8 lutego 1850 r., orzekł, że wprawdzie fabrykanci działali sprzecznie z sensem ustawy z r. 1844, lecz sama ta ustawa zawiera pewne wyrazy, które ją pozbawiają sensu. „Decyzja ta znosiła ustawę o dziesięciogodzinnym dniu roboczym[3]. Mnóstwo fabrykantów, którzy dotychczas wzdragali się stosować system zmian do młodzieży i robotnic, chwyciło się go teraz obiema rękami[4].
Ale bezpośrednio po tem pozornie ostatecznem zwycięstwie kapitału zaszedł nagły zwrot. Dotychczas robotnicy okazywali opór bierny, choć nieugięty i codziennie ponawiany. Obecnie zaś zaprotestowali głośno i groźnie na wiecach w Lancashire i Yorkshire. Rzekoma ustawa o dziesięciogodzinnym dniu ro-
- ↑ Patrz „Reports etc. for. 30th april 1849“, str. 6, oraz obszerną analizę „shifting system” [systemu przerzucania], dokonaną przez inspektorów fabrycznych Howella i Saundersa w „Reports etc. for. 31st. october 1848“. Patrz wreszcie petycję przeciw „shift system”, podaną królowej przez duchowieństwo z Ashton i okolicy wiosną r. 1849.
- ↑ Por. np. R. H. Greg: „The factory question and the ten hours bill, London 1837“.
- ↑ F. Engels: „Die englische Zehnstundenbill” (w wydawanej przeze mnie „Neue Rheinische Zeitung. Poilitisch-ökonomische Revue. Aprilheft 1850“, str. 13) [„Gesammelte Schriften von Karl Marx und Fr. Engels. Stuttgart 1902, tom 3, str. 384]. Ten sam „wysoki” trybunał wynalazł również w czasie amerykańskiej wojny domowej kruczek słowny, który tak przekręcał ustawę przeciw uzbrojeniu okrętów pirackich, że nadawał jej wręcz odwrotne znaczenie.
- ↑ „Reports etc. for 30th april 1850“.
