roboczych, której odpowiada skala płac roboczych. Jeżeli z jednej strony robotnik indywidualny przystosowuje się do swej jednostronnej czynności i zrasta się z nią na całe życie, to z drugiej strony różne czynności same zostają dostosowane do owej hierarchji umiejętności wrodzonych lub nabytych[1]. Każdy proces produkcji wymaga także i prostych zupełnie ruchów, do których każdy człowiek jest zdolny, jak do chodzenia i stania. Również i te ruchy tracą swój giętki związek z bogatszemi w treść momentami pracy i kostnieją jako czynności wyłączne.
Rękodzielnictwo stwarza więc w każdem rzemiośle, które ogarnia, klasę tak zwanych robotników niewykwalifikowanych czyli niefachowych (unskilled), klasę, która, nie mogła istnieć przy rzemieślniczym trybie produkcji. Jeżeli rękodzielnictwo doprowadza do mistrzostwa wyspecjalizowanie jednostronne kosztem ogólnej — zdolności do pracy, to zato z braku wszelkiego wykwalifikowania poczyna również tworzyć osobny zawód. Obok hierarchicznego stopniowania pracy występuje prosty podział robotników na wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych. Dla tych ostatnich zgoła nie istnieją koszty nauki zawodowej, dla pierwszych zmniejszają się, w porównaniu z rzemieślnikami, z, powodu wielkiego uproszczenia ich czynności. W obu» wypadkach wartość siły roboczej spada[2]. Wyjątki zdarzają się wówczas, gdy rozkład procesu pracy stwarza nowe czynności ogólne, które w rzemieślniczym trybie produkcji — nie występowały wcale, albo w mniejszym zakresie. Stosunkowe zmniejszenie wartości siły roboczej wskutek usunięcia lub zredukowania kosztów nauki zawiera bezpośrednio wzrost pomnażania warto-
- ↑ Dr Ure w swej apoteozie wielkiego (przemysłu wyczuł lepiej cechy charakterystyczne rękodzielnictwa, niż ekonomiści poprzedni, którym brakło jego bodźca polemicznego, i nawet lepiej niż jego spółcześni, jak Babbage, który wprwadzie przewyższa go jako matematyk i mechanik, ale jednak rozpatruje właściwie wielki przemysł z punktu widzenia rękodzielnictwa. Ure czyni uwagę, że „Przystosowanie każdego robotnika do poszczególnej czynności stanowi istotę podziału pracy“. Skądinąd określa on ten podział jako „dostosowanie robót do różnych zdolności indywadualnych“ i wreszcie charakteryzuje cały system rękodzielnictwa jako „system podziału czyli stopniowania pracy według stopnia sprawności“, lub jako „podział pracy według różnych stopni sprawności“ i t. d. (Ure: „Philosophy of manufacture“ str. 19—23, passim).
- ↑ „Rzemieślnik..., nabywając wprawy w danej czynności jednostronnej, staje się tańszym robotnikiem“. (Ure: Philosophy of manufacture“ str. 19).
