botnika, przedewszystkiem przybiera postać przestrzennego skupienia jednorodnych i równocześnie działających maszyn roboczych. Jest to jej wyłączna forma tam, gdzie produkt wychodzi gotowy z pod każdej maszyny roboczej, bez względu na to, czy jest ona mechanicznem odtworzeniem złożonego narzędzia rzemieślniczego, czy też kombinacją różnorodnych narzędzi prostych, z których każde ma swoją odrębną funkcję. Tak więc fabryka tkacka powstaje z ustawienia obok siebie w jednym budynku wielu krosien mechanicznych, szwalnia — wielu maszyn do szycia i t. d. Ale istnieje tu jedność techniczna, gdyż te liczne jednorodne maszyny robocze otrzymują jednoczesny i równomierny napęd ze wspólnego pierwszego motoru za pośrednictwem mechanizmu transmisyjnego, który również jest im częściowo wspólny, ponieważ z każdą z nich łączy się tylko zapomocą oddzielnego rozgałęzienia. Jak liczne narzędzia są organami jednej maszyny roboczej, tak samo liczne maszyny robocze są już teraz tylko jednorodnemi organami tego samego mechanizmu poruszającego.
Ale właściwy zespół maszyn tam dopiero zajmuje miejsce — pojedynczej maszyny samodzielnej, gdzie przedmiot pracy przebiega kolejno szereg różnych, powiązanych ze sobą procesów stopniowanych, cząstkowych, które dokonywane są przez szereg różnych, lecz wzajemnie uzupełniających się maszyn narzędziowych. Tu znowu powraca forma kooperacji, właściwa rękodzielnictwu, gdyż oparta na podziale pracy, ale już jako kombinacja maszyn roboczych, wykonywujących czynności cząstkowe. Specjalne narzędzia różnych robotników cząstkowych, a więc naprzykład w sukienimctwie gręplarzy, czesaków, postrzygaczy, przędzarzy i t. d., przekształcają się obecnie w narzędzia specjalnych maszyn roboczych, z których każda stanowi odrębny organ odrębnej funkcji zespolonego mechanizmu narzędziowego. Naogół rękodzielnictwo samo przekazuje systemowi maszynowemu w tych gałęziach, w których zostaje on wprowadzony po raz pierwszy, samorzutną podstawę podziału, a więc i organizacji procesu produkcji[1]. Ale natychmiast
- ↑ Przed epoką wielkiego przemysłu sukiennictwo zajmowało naczelne miejsce w rękodzielnictwie angielskiem. To też w pierwszej połowie 18-go wieku w sukiennictwie dokonywano najwięcej eksperymentów. Doświadczenia, wykonywane nad wełną, przydały się bawełnie, której obróbka mechaniczna wymaga mniej mozolnych przygotowań. Później,
