przy obiegu kruszcowym dawne nazwy skali wag stają się pierwotnemi nazwami skali pieniężnej czyli skali cen.
Pieniądz, jako miernik wartości i jako skala cen, pełni dwie zupełnie różne funkcje. Miernikiem wartości jest on w charakterze społecznego wcielenia ludzkiej pracy, skalą zaś cen jako ustalona jednostka wagowa kruszcu. Jako miernik wartości zamienia wartości najprzeróżniejszych towarów w ceny, w urojone ilości złota. Jako skala cen mierzy te ilości złota. Jako miernik wartości mierzy towary jako wartości, natomiast jako skala cen mierzy różne ilości złota pewną określoną ilością złota, nie zaś wartość danej ilości złota ciężarem innej ilości. Dla stworzenia skali cen trzeba obrać pewien określony ciężar złota za jednostkę miary.
Jak przy wszelkich pomiarach wielkości jednoimiennych, tak i tutaj niezmienność wybranej jednostki ma podstawowe znaczenie. Skala cen tem lepiej więc wypełnia swoje zadanie, im bardziej stałą jest ta ilość złota, którą przyjmujemy za jednostkę miary. Miarą wartości może zaś być złoto jedynie dlatego, że samo jest wytworem pracy, a więc wartością mogącą podlegać zmianom[1].
Rzecz jasna przedewszystkiem, że zmiana wartości złota nie wpływa wcale na jego funkcję, jako skali cen. Niezależnie od zmian wartości złota, stosunek wartościowy dwóch różnych jego ilości pozostaje bez zmiany. Choćby wartość złota zmniejszyła się o połowę, 12 uncyj złota nadal będą przedstawiały wartość 12 razy większą, niż jedna uncja, a przy cenach chodzi wszak tylko o wzajemny stosunek różnych ilości złota. Ponieważ z drugiej strony 1 uncja złota przy spadku lub wzroście swej wartości wcale nie zmienia swej wagi, jak również nie zmienia się waga jej części, a więc złoto, jako stała skala cen, oddaje wciąż te same usługi niezależnie od zmian swej wartości.
Zmiana wartości złota nie wpływa też na jego funkcję miernika wartości. Zmiana ta dotyczy wszystkich towarów jednocześnie, a więc nie narusza wcale ich względnych wartości wzajemnych, o ile inne warunki się nie zmieniły, jakkolwiek war-
- ↑ Przypis do 2-go wydania. W angielskich dziełach panuje ogromne pomieszanie pojęć miary wartości (measure of value) i skali cen (standard of value). Autorowie angielscy mieszają wciąż ze sobą funkcje, a więc i ich nazwy.
